W każdej sprawie cywilnej, zarówno rozpoznawanej w procesie, jak i postępowaniu odrębnym czy w trybie nieprocesowym, a nawet tej poddanej kognicji sądu polubownego, strona uprawniona, posiadająca interes prawny, może żądać udzielenia przez sąd zabezpieczenia. Jaka jest właściwość organu egzekucyjnego w postępowaniu zabezpieczającym?
Istota postępowania zabezpieczającego
O wystąpieniu interesu prawnego mówimy wtedy, gdy brak udzielenia zabezpieczenia uniemożliwi bądź w sposób poważny utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Z sytuacją taką będziemy mieć do czynienia przykładowo w przypadku dochodzenia roszczenia pieniężnego od pozwanego, podczas gdy istnieje poważna obawa, że do momentu rozstrzygnięcia upłynni on zgromadzone środki finansowe czy wyzbędzie się ruchomości, co finalnie uniemożliwi wierzycielowi skuteczne wyegzekwowanie należnych mu kwot.
Podmioty uprawnione do złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia
Jak wspomniano powyżej, udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, która, zgodnie z art. 7301 Kodeksu postępowania cywilnego (KPC), uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia na jej rzecz. Nazwa strony w postępowaniu zależna jest od trybu w którym postępowanie jest prowadzone. W sprawach spornych – co do zasady do czynienia będziemy mieć z stroną powodową, w postępowaniach nieprocesowych występować będzie wnioskodawca i zainteresowani uczestnicy.
Procedura udzielenia zabezpieczenia
Zabezpieczenie może być udzielone zarówno przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, w drodze wyjątku zaś po uprawomocnieniu się wyroku i uzyskaniu przez powoda tytułu wykonawczego uprawniającego do wszczęcia egzekucji. Zasadą jest, że zabezpieczenie udzielane jest na wniosek złożony przez stronę uprawnioną do sądu, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji. Wyjątkowo, gdy wniosek o zabezpieczenie zgłoszony jest w toku postępowania, rozpoznaje go sąd tej instancji przed którą toczy się postępowanie. Warunki formalne wniosku o udzielenie zabezpieczenia określa art. 736 KPC. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega stałej opłacie w wysokości 100 zł.
Sąd rozpoznaje wniosek bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie tygodnia od momentu jego doręczenia sądowi. Jak podkreśla się w orzecznictwie, „postanowienie w sprawie zarządzenia tymczasowego powinno być wydane możliwie szybko, a w każdym razie w takim czasie, aby zgodnie z istotą i celem postępowania zabezpieczającego mogło zapewnić skuteczność realizacji orzeczenia co do istoty sprawy” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1975 r., sygn. akt: II CR 92/75).
Sąd rozpatrując sprawę każdorazowo bada zasadność przesłanek udzielenia zabezpieczenia i wydaje postanowienie o udzieleniu bądź odmowie udzielenia zabezpieczenia.
Ustawodawca, z uwagi na ochronę interesu uprawnionego, którym najczęściej jest wierzyciel, postanowił, iż postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wydawane będzie na posiedzeniu niejawnym i w sposób atypowy doręczane przez organ egzekucyjny, który równocześnie przystępuje do wykonania owego postanowienia. Podmiot obowiązany dowiaduje się zatem o fakcie udzielenia zabezpieczenia dopiero wraz z pierwszą czynnością organu egzekucyjnego mającą na celu zabezpieczenie roszczenia, którą dla przykładu jest zajęcie rachunku bankowego. Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie wymaga uzyskania odrębnej klauzuli wykonalności, gdyż jest ona nadawana z urzędu.
Właściwość organu egzekucyjnego
Zgodnie z art. 3 ustawy o komornikach sądowych, komornik jest organem władzy publicznej właściwym zarówno w zakresie wykonywania czynności w postępowaniu egzekucyjnym jak i zabezpieczającym. Jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym. Wszczęcie postępowania wymaga złożenia wniosku do właściwego organu egzekucyjnego wraz z załączeniem oryginału postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia.
Właściwość komornika zależna będzie od rodzaju egzekucji, co wynika z treści udzielonego przez sąd zabezpieczenia, a w szczególności czy dotyczyła będzie ona świadczeń pieniężnych, w tym ruchomości, rachunków bankowych, wynagrodzenia za pracę, innych praw majątkowych, czy wierzytelności bądź nieruchomości. Dla każdego rodzaju egzekucji KPC normuje właściwość w sposób szczegółowy.
Przykładowo, zgodnie z art. 844 KPC, egzekucja z ruchomości należy do komornika ogólnej właściwości dłużnika. Jeżeli dłużnik nie ma miejsca zamieszkania, siedziby lub oddziału na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do przeprowadzenia egzekucji właściwy jest komornik tego sądu, w którego okręgu znajdują się ruchomości.
Z kolei w przypadku najczęściej praktykowanej egzekucji z wierzytelności z rachunku bankowego dłużnika, zgodnie z art. 889 KPC, komornikiem do którego należy zwrócić się z wnioskiem, będzie określany wedle ogólnej właściwości dłużnika. Ogólną właściwość dłużnika określamy zgodnie z miejscem jego zamieszkania – w przypadku osoby fizycznej. Dla osoby prawnej, np. spółki – zgodnie z miejscem jej siedziby.
Z uwagi na mnogość możliwych sposobów udzielenia zabezpieczenia właściwość organu egzekucyjnego powinna być rozpatrywana indywidualnie.
Prawo wyboru organu oraz skarga na czynności
Podmiot, któremu udzielono zabezpieczenia, może skorzystać z prawa wyboru komornika wedle swojego uznania, które to jednak ograniczone jest do obszaru sądu apelacyjnego, na którego obszarze znajduje się siedziba kancelarii komornika właściwego zgodnie z zasadami określonymi w KPC. Podstawę prawną stanowi w tym wypadku art. 10 ustawy o komornikach sądowych.
Na wypadek podjęcia przez komornika czynności z naruszeniem przepisów o właściwości, na jego czynności przysługuje skarga do sądu rejonowego. Skargę wnosi za pośrednictwem komornika, który dokonał zaskarżonej czynności w ciągu tygodnia od dnia dokonania czynności. Komornikowi wyznaczono instrukcyjny 3 dniowy termin na uzasadnienie zaskarżonej czynności i przekazanie skargi wraz z aktami postępowania do właściwego sądu. Sytuacja taka nie będzie miała miejsca, gdy komornik w całości uwzględni skargę uznając ją za zasadną, zawiadamiając o tym skarżącego i pozostałych zainteresowanych.
Komornik, który stwierdzi swoją niewłaściwość, w postanowieniu o przekazaniu sprawy zgodnie z właściwością wskazuje komornika rewiru, do którego sprawa zostaje przekazana.
Autor:
Anna Kawęcka – mgr inż. Anna Kawęcka, starszy specjalista w wydziale Prawnym i PPP MFiPR. Ukończyła studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji UMCS, studia inżynierskie z zakresu gospodarki przestrzennej na Wydziale Nauk Ścisłych i Nauk o Zdrowiu KUL, a także studia podyplomowe Prawo Ochrony Środowiska UWr. Obecnie studiuje architekturę krajobrazu i jest słuchaczem studiów podyplomowych z zakresu Prawa Inwestycyjnego organizowanych przy PAN.
Redakcja:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com