Otrzymanie spadku zazwyczaj wiąże się z przykrymi okolicznościami, stąd często w ferworze wydarzeń, zapominamy o tym, że przyjęcie spadku może nieść za sobą nie tylko przysporzenie majątkowe, lecz także obowiązek jakim jest uiszczenie podatku od spadków i darowizn. Opodatkowanie spadku reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Warto mieć świadomość, że mimo występujących w zakresie spadków zwolnień, to aby z nich skorzystać, należy spełnić określone warunki.
Zakres podatku od spadków i darowizn
Opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych wykonywanych w Polsce tytułem m.in. dziedziczenia. Podatek należy uiścić bez względu na to, czy spadkodawca nabył spadek w drodze dziedziczenia testamentowego czy ustawowego.
Choć najczęściej podatek od spadków i darowizn kojarzy się właśnie z tymi dwoma tytułami, trzeba pamiętać, że podlega mu także kilka innych tytułów, np. zasiedzenie, nieodpłatne ustanowienie służebności, nabycie drogą zapisu zwykłego czy polecenia testamentowego.
Co więcej, podatkowi temu podlega także nabycie rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych tam wykonywanych, jeśli w chwili otwarcia spadku spadkobierca był obywatelem polskim lub w Polsce miał miejsce stałego pobytu. Hipotetycznie zatem, jeśli odziedziczymy spadek po krewnym z Ameryki – musimy uiścić podatek w polskim urzędzie skarbowym i prawdopodobnie – także w zagranicznym, co rodzi efekt podwójnego opodatkowania.
W przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, momentem powstania obowiązku podatkowego jest chwila przyjęcia spadku. Jak wskazuje WSA w Krakowie w wyroku z dnia 29 czerwca 2017 r. (sygn. I SA/Kr 288/16), “konsekwencją powstania obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn jest wynikający z przepisów prawa obowiązek zgłoszenia nabycia tytułem spadku właściwemu organowi podatkowemu”.
Powstaje zatem pytanie: czy zawsze od spadku należy zapłacić podatek?
Kwota wolna
Ważną kwestią związaną z opodatkowaniem podatkiem od spadków i darowizn są kwoty wolne (czyli kwoty nabytego majątku do wysokości, których nie trzeba odprowadzać z tego tytułu podatku) oraz stawki zależne od, najprościej ujmując, stopnia pokrewieństwa łączącego daną osobę z spadkodawcą.
Poszczególne grupy kształtują się następująco:
– do grupy I należą: małżonek, zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (czyli rodzice, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie – w tej grupie kwota wolna to 9637 zł;
– do grupy II należą: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych – kwota wolna jest niższa niż w I grupie i wynosi 7276 zł;
– do grupy III należą, tzw. inni nabywcy, czyli dalsza rodzina oraz osoby niespokrewnione – w tej grupie kwota wolna jest najniższa i wynosi jedynie 4902 zł.
Aby ustalić zatem wartość podstawy, od której należy zapłacić podatek pozostaje:
– wskazać wartość rynkową nabytego majątku;
– odjąć od niej wartość tzw. długów i ciężarów, np. koszty pogrzebu spadkodawcy, nagrobka odpowiadające zwyczajom obowiązującym w danym środowisku,
– odliczyć kwotę wolną.
Jeżeli jednak w ciągu 5 lat poprzedzających nabycie w drodze spadku otrzymaliśmy jakieś dobra majątkowe od spadkodawcy, np. w drodze darowizny i uiściliśmy od niej podatek, to wartość tych dóbr należy dodać do wartości spadku, następnie od takiej kwoty obliczyć podatek, by na koniec potrącić już zapłaconą kwotę z tytułu wskazanej darowizny.
Jak zgłosić nabycie spadku?
Spadkobierca, który staje się podatnikiem podatku od spadków i darowizn, ma obowiązek złożyć w ciągu miesiąca od dnia powstania obowiązku, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych, chyba że kwota ta została pobrana przez notariusza. Zeznanie podatkowe składa się na formularzu SD-3.
Nie trzeba jednak zgłaszać spadku w sytuacji, gdy wartość nabytego majątku od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie wskazanych wcześniej 5 lat, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty wolnej od podatku.
Nieco inna sytuacja ma miejsce w przypadku skorzystania ze zwolnienia dla tzw. grupy zerowej.
Warunki skorzystania ze zwolnienia
Jak już wspomniano, zwolnienie dotyczy osób zaliczanych do tzw. grupy zerowej, o której nie wspomina przepis definiujący poszczególne grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn. Przyjęło się jednak, że do tzw. grupy zerowej należą: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Nabycie przez nich spadku może być zwolnione całkowicie z opodatkowania, jeżeli zgłoszą je na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Podsumowanie
Co do zasady, obowiązek podatkowy w przypadku nabycia spadku powstaje zawsze. Warto jednak mieć na uwadze możliwe zwolnienie dla członków najbliższej rodziny oraz pamiętać o dopilnowaniu niezbędnych formalności, zwłaszcza, że termin 6-miesięczny na złożenie zgłoszenia nie podlega przywróceniu.
Autor:
Monika Noga – studentka prawa i doradztwa podatkowego, autorka i współautorka kilku artykułów naukowych oraz monografii. Prywatnie: wierna słuchaczka podcastów kryminalnych, miłośniczka literatury klasycznej i języka włoskiego.
Redakcja:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com