Obecnie najpopularniejszą ścieżką kariery zawodowej tuż po studiach prawniczych jest pójście na wybraną aplikację prawniczą, która w przypadku aplikantów adwokackich i radcowskich trwa 3 lata. Zaczyna się wraz z początkiem każdego roku kalendarzowego, tj. 1 stycznia. Każdy aplikant, w toku szkolenia aplikanckiego, wykonuje czynności przygotowujące go do wykonywania zawodu adwokata lub radcy prawnego, pod pieczą patrona. Po ukończeniu szkolenia aplikanci przystępują do trwającego 4 dni państwowego egzaminu zawodowego. Pozytywny wynik daje pełnię uprawnień zawodowych i prawo do posługiwania się tytułem adwokata lub radcy prawnego.
Niemniej, do wyboru są także inne, alternatywne drogi do zawodu adwokata lub radcy prawnego.
Alternatywne dojście do zawodu – doktorat
Coraz więcej osób decyduje się na ominięcie trzyletniego szkolenia aplikanckiego, które de facto wiąże się z dużymi kosztami i koniecznością przeorganizowania życia prywatnego i zawodowego. Na popularności zyskuje przystępowanie do egzaminu zawodowego po doktoracie, czyli po obronie i uzyskaniu stopnia naukowego doktora.
Takie rozwiązanie jest całkiem korzystne, ponieważ oprócz nabycia dodatkowej wiedzy z konkretnej dziedziny prawa, na temat której doktorant przygotowuje swą rozprawę doktorską, dostaje się możliwość bezpośredniego podejścia do egzaminu zawodowego. Nie ma więc obowiązku przystąpienia do egzaminu wstępnego na aplikację prawniczą, jak również nie trzeba tej aplikacji ukończyć.
Kształcenie doktoranckie od niedawna odbywa się na nowych zasadach. Powstały bowiem tzw. szkoły doktorskie, zaś zlikwidowany został podział na tryby pobierania nauki – stacjonarny i niestacjonarny. Zlikwidowano także studia doktoranckie na poczet powstałych w 2018 r. szkół doktorskich. Co istotne, uczelnie dostały uprawnienia do prowadzenia tychże szkół kategoriami naukowymi (dyscyplinami), która, zgodnie z tematem artykułu, to „nauki prawne”.
Kształcenie w szkole doktorskiej trwa 4 lata. Po spełnieniu formalności uczelnianych, przygotowaniu rozprawy doktorskiej i po jej publicznej obronie, osoba uzyskuje stopień naukowy doktora w dziedzinie nauk społecznych, w dyscyplinie nauki prawne oraz możliwość przystąpienia do egzaminu zawodowego bez ukończenia aplikacji prawniczej – adwokackiej lub radcowskiej.
Kształcenie w szkołach doktorskich odbywa się nieodpłatnie. Dodać należy, że doktorat uzyskać można w trybie wyżej opisanym, ale także eksternistycznym. W tym trybie wyłączony jest etap zorganizowanego kształcenia, a tym samym związanych z nim metod weryfikacji efektów uczenia się. Z tego powodu tryb ten uwzględnia dodatkowe, określone przez podmiot doktoryzujący, formy weryfikacji efektów uczenia się na 8 poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji dla kandydatów ubiegających się o nadanie stopnia doktora. Postępowanie wszczyna się na wniosek osoby chcącej uzyskać stopień doktora.
Przywileje po doktoracie
Zgodnie z art. 66 ust. 5 pkt 1 ustawy Prawo o adwokaturze, do egzaminu adwokackiego bez odbycia aplikacji adwokackiej mogą przystąpić m.in. doktorzy nauk prawnych. Taka sama regulacja zawarta jest w ustawie o radcach prawnych (art. 25 ust. 2 pkt 1).
Ponadto, osoby, które posiadają stopień naukowy doktora nauk prawnych, oraz w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów (lub radców prawnych), łącznie przez okres co najmniej 3 lat zajmowały określone stanowiska lub wykonywały określone w ustawie czynności, nie mają obowiązku nie tylko odbycia aplikacji adwokackiej, ale także złożenia egzaminu zawodowego. Wynika to z art. 66 ust. 1 pkt 5 lit. a-d Prawa o adwokaturze oraz odpowiednio art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. a-d ustawy o radcach prawnych. Dotyczy o osób, które w powyższym okresie przez wymieniony czas:
- zajmowały stanowisko referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, aplikanta sądowego, aplikanta prokuratorskiego, asystenta sędziego, asystenta prokuratora lub
- wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej, kancelarii radcy prawnego, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej lub
- były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej lub w państwowych jednostkach organizacyjnych i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z tworzeniem projektów ustaw, rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego, lub
- były zatrudnione w Trybunale Konstytucyjnym lub międzynarodowym organie sądowym, w szczególności w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub Europejskim Trybunale Praw Człowieka, i wykonywały zadania odpowiadające czynnościom asystenta sędziego.
Alternatywne dojście do zawodu – habilitacja i profesura
Jak wynika z art. 66 ust. 1 pkt 1 Prawa o adwokaturze oraz odpowiednio art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy o radcach prawnych, wymogu odbycia aplikacji adwokackiej (lub radcowskiej) i złożenia egzaminu zawodowego nie stosuje się między innymi do profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych. Oznacza to, że osoba, która uzyskała stopień doktora habilitowanego nie musi ukończyć aplikacji prawniczej ani nawet przystąpić do egzaminu adwokackiego i radcowskiego, tylko może od razu złożyć wniosek o wpis na właściwą listę adwokatów lub radców prawnych. W ten sposób uzyska prawo do wykonywania zawodu i posługiwania się tytułem „adwokat” lub „radca prawny”.
Alternatywne dojście do zawodu – doświadczenie zawodowe
Popularną drogą dojścia do zawodu adwokata lub radcy prawnego bez odbycia aplikacji prawniczej jest przystąpienie do egzaminu zawodowego z samego tzw. doświadczenia zawodowego. Dotyczy to osób, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego w kancelarii adwokackiej, kancelarii radcy prawnego, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej. Wynika to bezpośrednio z art. 66 ust. 2 pkt 3 Prawa o adwokaturze oraz art. 25 ust. 2 pkt 3 ustawy o radcach prawnych.
Jaką drogę wybrać?
Jak wynika z powyższego, katalog sytuacji, które umożliwiają dojście do zawodu adwokata lub radcy prawnego bez odbycia aplikacji prawniczej, nie jest wąski. W związku z tym, każda osoba, która aspiruje do wykonywania tego zawodu, ma wiele możliwości i może wybrać najbardziej jej odpowiadającą.
Bezspornym jest jednak fakt, że zawód adwokata lub radcy prawnego należy wykonywać, niezależnie od drogi, która do niego doprowadziła, w sposób godny i w pełni korespondujący z zapisami Kodeksu Etyki Adwokackiej oraz Kodeksem Etyki Radcy Prawnego.
Polska Adwokatura niedawno obchodziła swoje 100-lecie. Historia Palestry ukazuje nie tylko ważność i potrzebę wykonywania tegoż zawodu, ale także (a nawet przede wszystkim), że pomimo wielu zdarzeń na przestrzeni tych 100 lat, Adwokatura nadal sprawuje jedną z najważniejszych dla społeczeństwa rolę, czyli obrony wartości i praw obywateli, którzy muszą stawić się przed sądem. To także swoista gwarancja, że obywatel nie pozostaje sam ze swoimi problemami prawnymi.
Autor:
Aldona Staniek
Redakcja:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com
Czy spółka komandytowa, w której zdobyło się to doświadczenie musi być prowadzona przez adwokata?
Prawo o adwokaturze, w przepisach dot. przystąpienia do egzaminu zawodowego z tzw. doświadczenia zawodowego, zawiera odwołanie do art. 4a ust. 1 tejże ustawy, zgodnie z którym adwokat wykonuje zawód m.in. w spółce komandytowej, w której komplementariuszami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę w Polsce. W związku z tym, komplementariuszem (wspólnikiem) może być adwokat, ale nie musi, gdyż może też nim być radca prawny lub inny podmiot wskazany w ww. przepisie.
Czy dobrze rozumiem, że zgodnie z art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy o radcach prawnychwystarczy przez minimum cztery lata zajmować stanowisko, np. asystenta sędziego, które można wykonywać po skończonej administracji, zacząć studiować prawo i będąc na 2 drugim roku studiów prawniczych zacząć pracę jako asystent sędziego i kończąc po skończeniu prawa przystąpić do egzaminu radcowskiego? Bo w art. 25 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy nie ma mowy tak jak w przypadku pkt 3, że najpierw trzeba skończyć studia prawnicze, a dopiero potem wykonywać zawód asystenta. Analogicznie wygląda to w przypadku przystąpienia do egzaminu zawodowego zgodnie z art. 66 ust.… Czytaj więcej »
W mojej ocenie jest to możliwe, ale tylko w przypadkach wskazanych wprost w pkt 2 ust. 2 cytowanego przepisu. Nie bez powodu ustawodawca zastosował wymóg „po ukończeniu wyższych studiów prawniczych” tylko w stosunku do wykonywania czynności związanych z zawodem w kancelarii czy spółce, a w przypadku stanowisk typu referendarz sądowy lub asystent sędziego określonych w ust. 2 pkt 2 – już nie. Niemniej, mimo to kandydaci na radcę prawnego muszą mieć ukończone wyższe studia prawnicze, aby uzyskać wpis na listę radców prawnych (podobnie w przypadku adwokatów). Nawet więc po uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu zawodowego należy mieć ukończone wyższe studia prawnicze… Czytaj więcej »
Tylko jeśli ktoś wykonuje inny zawód, załóżmy takiego asystenta to jak on ma umieć pisać apelacje itp i zdać egzamin zawodowy? 😅 moim zdaniem to trochę bez sensu
Doktorzy nauk prawnych ze stażem pracy w kancelarii radcy prawnego mogą zostac wpisani na listę radców prawnych. Okregowe Izby Radców Prawnych przed wpisem przeprowadzają rozmowe z kandydatem, podczas której przepytują z ustaw. Praktykowane sa również terminy poprawkowe takiej rozmowy.
Na jakiej podstawie prawnej przeprowadzana jest taka rozmowa będąca egzaminem? Z czego wynika zakres materiału, z którego przepytuja? I na jakiej podstawie stosowane sa terminy poprawkowe?
czy na umowe cywilnoprawną również należy wykonywać pracę ,,w pełnym wymiarze” tj. 40 godzin tygodniowo, aby uzyskać wpis na listę ze stopniem doktora?