W dzisiejszych czasach, podobnie jak korzystanie z samochodu jest na porządku dziennym, tak samo częste stały się wypadki drogowe lub niewielkie stłuczki z udziałem co najmniej dwóch pojazdów. Czy naprawienie szkody obejmuje także zwrot najmu pojazdu zastępczego na czas naprawy pojazdu uszkodzonego?
Naprawienie wyrządzonej szkody
Podmiotem obowiązanym do naprawienia szkody jest co do zasady jej sprawca. Kto bowiem z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia (art. 415 Kodeksu cywilnego; KC). Z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia (art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych).
Ponadto, na podstawie art. 822 § 1 KC, zobowiązanym do zapłaty odszkodowania może być także ubezpieczyciel, z którym sprawca szkody zawarł umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC). Z uwagi na to, że OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest obowiązkowe, po wypadku lub stłuczce najczęściej zgłaszamy szkodę do ubezpieczyciela OC sprawcy wypadku przechodząc przez często żmudne postępowania likwidacyjne, które kończy się wydaniem decyzji co do tego jaka kwota odszkodowania nam przysługuje. Od decyzji przysługuje prawo do wniesienia odwołania i ponownego rozpatrzenia sprawy.
Pojęcie szkody i sposób jej naprawienia
Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy reguluje art. 361 § 1 i 2 KC, zgodnie z którym sprawca szkody jest obowiązany naprawić szkodę w zakresie normalnych następstw swojego działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła, a także pokryć straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Najem pojazdu zastępczego
Najem pojazdu zastępczego na czas naprawy uszkodzonego pojazdu mieści się w szkodzie poniesionej przez poszkodowanego, a sprawca jest obowiązany ją naprawić. Ubezpieczyciele często sami proponują pojazdy zastępcze w ramach współpracujących z nimi firm oferujących takie usługi. Niemniej, często zdarza się, że proponowany pojazd zastępczy nie będzie mógł być używany przez cały okres naprawy pojazdu lub jego klasa jest dużo niższa w porównaniu do pojazdu uszkodzonego.
W takiej sytuacji poszkodowany ma prawo odmówić ze skorzystania z najmu pojazdu zastępczego bezpośrednio od ubezpieczyciela i wynająć pojazd we własnym zakresie. Ubezpieczyciel na podstawie przedstawionego przez poszkodowanego rachunku lub faktury VAT będzie obowiązany do zwrotu poniesionej kwoty.
Zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego
Kto może żądać zwrotu kosztów?
Zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego mogą domagać się zarówno osoby prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące wolny zawód, jak również osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej i wykorzystujące pojazd w celach prywatnych (tak: Sąd Najwyższy w uchwale z 17 listopada 2011 r., sygn. akt: III CZP 05/11).
Szkoda częściowa i całkowita
W przypadku szkody częściowej, gdy pojazd uszkodzony może zostać uszkodzony, za czas niezbędny do usunięcia szkody, a więc celowy i ekonomicznie uzasadniony czas najmu pojazdu zastępczego, uznaje się czas od wyrządzenia szkody do dnia jej naprawienia, biorąc pod uwagę wszystkie technologiczne uwarunkowania związane z przywróceniem pojazdu do stanu poprzedniego oraz przeprowadzeniem postępowania likwidacyjnego przez ubezpieczyciela. W związku z tym szybkość działania ubezpieczyciela, czy nawet obłożenie warsztatu samochodowego, w którym przeprowadzana jest naprawa pojazdu, święta i dni wolne od pracy, mają wpływ na długość naprawy pojazdu, a tym samym także uzasadnionego czasu najmu pojazdu zastępczego.
W przypadku szkody całkowitej, czyli wtedy, gdy pojazd uszkodzony nie może zostać naprawiony, za celowy i ekonomicznie uzasadniony czas najmu pojazdu zastępczego uważa się czas od dnia powstania szkody do dnia, w którym poszkodowany mógł realnie nabyć pojazd odpowiadający pojazdowi uszkodzonemu. Nie jest to więc zawsze stricte określony czas np. 7 dni od dnia powstania szkody czy otrzymania decyzji ubezpieczyciela o wystąpieniu szkody całkowitej.
Odmowa zwrotu kosztów przez ubezpieczyciela
Ubezpieczyciele nie zawsze chcą pokrywać całość kosztów najmu pojazdu zastępczego od firmy zewnętrznej wskazując między innymi na zbyt długi czas korzystania z pojazdu, zbyt wysoką klasę w porównaniu do pojazdu uszkodzonego lub wygórowane koszty najmu. Co w takiej sytuacji może zrobić poszkodowany?
Sąd Najwyższy w uchwale z 24 sierpnia 2017 r. (sygn. akt: III CZP 20/17) wskazał, że „wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione”. Powyższe stanowisko Sąd Najwyższy potwierdził także w uchwale z 17 listopada 2011 r. (sygn. akt: III CZP 05/11) wskazując, że naprawienie szkody obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego i nie jest ono uzależnione od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej.
Dla poszkodowanego oznacza to, że może odmówić skorzystania z oferty ubezpieczyciela i wynająć pojazd zastępczy we własnym zakresie w wybranej przez siebie firmie oferującej takie usługi. Następnie, poszkodowany powinien przedłożyć ubezpieczycielowi rachunek lub fakturę VAT wraz z wnioskiem o zwrot kosztów najmu. W przypadku, gdy ubezpieczyciel ostatecznie odmówi zwrotu kosztów najmu w całości lub części, poszkodowany może wnieść przeciwko niemu pozew o zapłatę.
Stawki rynkowe
O ile poszkodowany wykaże, że korzystanie przez niego z pojazdu zastępczego przez wskazany okres było konieczne z uwagi na czas naprawy pojazdu uszkodzonego, wynajęty został pojazd tej samej lub podobnej klasy co pojazd uszkodzony, a koszty wynajmu nie były wygórowane (mieściły się w stawkach rynkowych), sąd powinien uwzględnić powództwo w całości.
W ustaleniu rynkowych stawek najmu pojazdu zastępczego określonej klasy, przez określony czas i w danej miejscowości oraz wykazaniu tego faktu przed sądem pomocny może być specjalista, który wyda w tym zakresie opinię prywatną mogącą stanowić dowód w postępowaniu sądowym. Z kolei w toku postępowania strony mogą złożyć wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Obowiązek ten co do zasady w pierwszej kolejności będzie spoczywał na pozwanym ubezpieczycielu, który będzie kwestionował zastosowane stawki najmu.
Autor:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com