Zwolnienie od kosztów sądowych

Każdy ma prawo do obrony swoich praw i rozparzenia swojej sprawy przez sąd. Niemniej jednak, tak jak w sprawach karnych wszczęcie i kontynuowanie postępowania nic nie kosztuje, tak w sprawach cywilnych chociażby do samego wszczęcia postępowania wymagane jest uiszczenie opłaty sądowej. W toku postępowania mogą pojawić się też dodatkowe koszty, takie jak między innymi związane z wydaniem opinii sądowej przez biegłego. Z kolei w przypadku nieuwzględnienia powództwa osoba występująca z roszczeniem będzie zobowiązana do zwrotu kosztów postępowania stronie przeciwnej w odpowiedniej części. Co więc zrobić w sytuacji, gdy nie ma się wystarczających środków na wszczęcie i prowadzenie postępowania cywilnego?

Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych

Ustawodawca nie pozostawił samym sobie osób, których nie stać na poniesienie nierzadko wysokich kosztów procesu. Z tego względu każda osoba fizyczna może złożyć do sądu wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych (art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, dalej jako „UKS”).

Ze zwolnienia od kosztów sądowych nie może skorzystać ten, kto ma możliwość dokonania stosownych oszczędności. Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem, wnioskodawca powinien przewidzieć możliwość prowadzenia postępowania sądowego i ponoszenia z tego tytułu określonych kosztów (tak: Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w postanowieniu z dnia 24 lutego 2016 r., sygn. akt: I CZ 15/16).

Zgłoszenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych nie wstrzymuje biegu toczącego się postępowania. Oznacza to, że sprawa toczy się dalej. Nie dotyczy to sytuacji, w której wniosek dotyczy powoda i został złożony w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa (art. 112 ust. 1 UKS). W takiej sytuacji sąd nie może nadać dalszego biegu sprawie dopóki nie zostanie rozpatrzony wniosek o zwolnienie od kosztów i do czasu jego uprawomocnienia się (lub odpowiednio uiszczenia wymaganej przepisami prawa opłaty sądowej od pozwu).

Nie można pominąć, iż mimo zwolnienia strony od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, jest ona obowiązana do zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi jeśli przegra postępowanie (art. 108 UKS).

Oświadczenie wnioskodawcy

Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych niezbędne jest załączenie prawidłowo  wypełnionego i własnoręcznie podpisanego przez wnioskodawcę oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (art. 105 ust. 1 UKS). Oświadczenie to nie powinno być podpisane przez pełnomocnika wnioskodawcy, tylko przez samego wnioskodawcę – nawet wtedy, gdy stanowi część pisma procesowego sporządzanego przez adwokata lub radcę prawnego. Ponadto, z oświadczenia musi wynikać, że wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania sporządza się według ustawowego wzoru (dostępny TUTAJ). W sytuacji, gdy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został złożony, ale nie załączono do niego ww. oświadczenia lub gdy oświadczenie to nie zawiera wszystkich wymaganych danych, sąd wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych pod rygorem zwrotu wniosku.

Forma wniosku

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych może być złożony na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie. Jeżeli wniosek zostanie złożony do protokołu, również oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania może zostać złożone do protokołu.

Miejsce złożenia wniosku

Wniosek powinien być złożony w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub w którym już się toczy. W sytuacji, gdy osoba fizyczna nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania (art. 105 ust. 2 UKS). W takiej sytuacji sąd, do którego wpłynął wniosek, przesyła niezwłocznie wniosek sądowi właściwemu.

Sposób rozstrzygnięcia

Sąd rozstrzyga wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych wydając postanowienie, na które przysługuje zażalenie. Zażalenie wnosi się do sądu wyższej instancji za pośrednictwem sądu, który wydał postanowienie, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia.

Jeżeli sąd stwierdzi, że brak jest podstaw do zwolnienia od kosztów sądowych, wydaje postanowienie o oddaleniu wniosku. Z kolei w razie oczywistej bezzasadności dochodzonego roszczenia lub obrony praw – odmawia zwolnienia od kosztów sądowych (art. 109 ust. 2 UKS).

W przypadku oddalenia wniosku strona nie może ponownie domagać się zwolnienia od kosztów powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie wniosku oddalonego (art. 107 ust. 1 UKS). Jeżeli wystąpi się ponownie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych i powoła te same okoliczności, co w pierwotnym wniosku, sąd wniosek odrzuci, a na postanowienie o odrzuceniu nie będzie przysługiwało zażalenie (art. 107 ust. 2 UKS).

Dochodzenie co do stanu majątkowego i cofnięcie zezwolenia

Sąd może w toku postępowania, nawet po udzieleniu stronie zwolnienia od kosztów sądowych, zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się zwolnienia od kosztów sądowych lub z niego korzystającej (art. 109 ust. 1 UKS).

Jeżeli stwierdzi, że brak było podstaw do udzielenia zwolnienia od kosztów, może cofnąć uprzednio udzielone zwolenienie. Dotyczy to sytuacji, w których okoliczności, na podstawie których przyznano zwolnienie, nie istniały lub przestały istnieć (art. 110 UKS). W przypadku cofnięcia udzielonego zezwolenia, strona obowiązana jest uiścić wszystkie przepisane opłaty oraz zwrócić wydatki. Sąd może obciążyć stronę tym obowiązkiem jedynie częściowo.

Grzywna

Świadome podanie przez stronę ubiegającą się zwolnienia od kosztów sądowych nieprawdziwych informacji w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest zagrożone karą grzywny w wysokości do 1.000,00 zł i, co oczywiste, powoduje cofnięcie uprzednio udzielonego zezwolenia. Niezależnie od obowiązku uiszczenia grzywny strona powinna uiścić wszystkie przepisane opłaty i pokryć obciążające ją wydatki (art. 111 ust. 1 UKS).

Skazanie na karę grzywny w wysokości do 2.000,00 zł dotyczy osoby, która ponownie zgłosiła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, świadomie podając nieprawdziwe okoliczności o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (art. 111 ust. 2 UKS). Ponadto, w takiej sytuacji sąd odrzuca wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

 

Autor:

Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com

0 0 głosów
Article Rating
Subskrybuj
Powiadom o
guest
4 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Informacje zwrotne
Pokaż wszystkie komentarze
Johnc357
Johnc357
4 lat temu

Thank you for the auspicious writeup. It in fact was a amusement account it. Look advanced to far added agreeable from you! By the way, how could we communicate?

Johna761
Johna761
4 lat temu

I’m extremely impressed with your writing skills and also with the layout on your weblog. Is this a paid theme or did you modify it yourself? Either way keep up the excellent quality writing, it is rare to see a great blog like this one nowadays..

4
0
Pozostaw proszę komentarz, jestem ciekawa Twojej opinii!x