Wiele kobiet, które dowiedziały się, że wkrótce zostaną matkami, obawia się jak będzie wyglądała ich przyszłość z uwagi na to, że są zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas określony. Obawiają się zarówno zwolnienia, jak i samego zakończenia umowy oraz braku urlopu macierzyńskiego. Czy przysługuje im zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia?
Szczególna ochrona pracownicy w ciąży
Zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu pracy (KP), pracodawca co do zasady nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacji, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy, a reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Zakaz rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę w okresie ciąży pracownicy i urlopu macierzyńskiego dotyczy wypowiedzenia (w tym również wypowiedzenia zmieniającego) oraz rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownicę (art. 53), nawet jeżeli oświadczenie to zostało złożone jej w okresie przed zajściem w ciążę, a pracownica zaszła w ciążę w czasie biegu wypowiedzenia, albo w okresie, gdy była ona już w ciąży, lecz o tym fakcie nie wiedziała (E. Maniewska [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, LEX/el. 2022, art. 177).
Powyższe nie ma zastosowania do pracownicy w okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca (art. 177 § w KP), ale zasady te stosuje się odpowiednio także do pracownika – ojca wychowującego dziecko lub pracownika – innego członka najbliższej rodziny, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.
Kiedy pracodawca może rozwiązać umowę z pracownicą w ciąży?
Ustawodawca wyjątkowo przewidział możliwość uchylenia się przez pracodawcę od zasady szczególnej ochrony pracownicy w ciąży. Pracodawca może bowiem rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (i tylko w tych przypadkach). Podstawą prawną powyższego wyjątku od ogólnej zasady jest art. 177 § 4 KP. W takiej sytuacji pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę.
W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Przedłużenie umowy o pracę
Umowa o pracę, która została zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, a która uległaby rozwiązaniu po upływie 3 miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Wynika to bezpośrednio z art. 177 § 3 KP. W konsekwencji kobieta, która zawarła terminową umowę o pracę na czas określony albo na okres próbny przekraczający 1 miesiąc, a umowa ta miałaby ulec rozwiązaniu po upływie 3 miesiąca ciąży, zachowuje status pracownicy do dnia porodu, a umowa o pracę, mimo że winna ulec rozwiązaniu, trwa nadal.
Uwaga! Zasada przedłużenia terminowej umowy o pracę do dnia porodu nie ma zastosowania do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy (art. 177 § 3(1) KP).
Urlop macierzyński a zasiłek macierzyński
Co do zasady, prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego przysługuje tylko osobie, która ma status pracownika, a więc w sytuacji, gdy umowa o pracę trwa, a pracodawcę oraz pracownika łączy stosunek pracy. Wymiar urlopu macierzyńskiego reguluje art. 180 § 1 KP. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracownica może normalnie wrócić do pracy, a stosunek pracy trwa nadal.
Skoro w dniu porodu umowa o pracę rozwiązuje się samoistnie, a pracownica traci status pracownika, nie może ona skorzystać z urlopu macierzyńskiego, a prawo do tego urlopu jej nie przysługuje. Niemniej, zgodnie z art. 30 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, osobie tej przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego. Zgodnie bowiem z cytowanym przepisem, ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia
Ubezpieczona – matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. W przypadku złożenia wniosku, o którym mowa powyżej, ubezpieczona – matka dziecka może dzielić się z ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części.
Autor:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com