Uznanie ojcostwa w związku nieformalnym

Coraz więcej młodych ludzi w Polsce decyduje się na wspólne życie bez zawierania małżeństwa. Prawie 30% dzieci rodzi się właśnie w konkubinatach, czyli związkach partnerskich nieusankcjonowanych w świetle prawa. Jeżeli dziecko urodziło się w trakcie trwania małżeństwa, domniemuje się, że pochodzi ono od męża matki. Nie jest potrzebne uznanie dziecka przez jego ojca. W przypadku konkubinatu partnerzy muszą podjąć dodatkowe kroki prawne. Jakie?

Procedura uznania ojcostwa

W przeciwieństwie do narodzin w trakcie trwania małżeństwa, w przypadku dziecka urodzonego w związku nieformalnym konieczne jest tzw. uznanie ojcostwa. Jest to forma ustalenia pokrewieństwa między dzieckiem a mężczyzną, który jest jego ojcem.

Zgodnie z art. 73 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), uznanie ojcostwa następuje wtedy, gdy mężczyzna oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (USC), że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi, że jest to zgodne z prawdą. Matka może złożyć swoje oświadczenie w tym samym czasie (podczas jednej wizyty w USC) lub w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez mężczyznę.

Jak widać, uznanie ojcostwa to nie tylko oświadczenie złożone przez ojca dziecka, ale także matkę. W trakcie całej procedury kierownik USC powinien wyjaśnić rodzicom przepisy o nazwisku dziecka oraz różnicę pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka (art. 73 § 2 KRO).

W trakcie składania oświadczeń rodzice dziecka decydują także o nazwisku, które będzie nosiło dziecko. W braku ich zgodnych oświadczeń dziecko będzie nosiło nazwisko powstałe z połączenia nazwiska obojga rodziców.

Do uznania ojcostwa rodzicom wystarczą dowody osobiste, które muszą okazać przed kierownikiem USC. Jeżeli uznanie ojcostwa ma nastąpić przed urodzeniem się dziecka, a po jego poczęciu, potrzebna będzie także karta ciąży.

Odmowa uznania ojcostwa

Kierownik USC odmówi przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo gdy powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka (art. 73 § 3 KRO). Uznanie ojcostwa będzie niedopuszczalne między innymi wtedy, gdy:

1. dziecko nie pochodzi od mężczyzny, który chce dokonać uznania;

2. osoba zamierzająca złożyć oświadczenie nie ukończyła lat 16 lub jej stan psychiczny wskazuje na istnienie podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego;

3. macierzyństwo nie zostało ustalone, a matka nie może złożyć oświadczenia o tym, że mężczyzna jest ojcem dziecka;

4. ojcostwo zostało już wcześniej ustalone;

5. postępowanie sądowe o ustalenie ojcostwa jest w toku;

6. dziecko osiągnęło już pełnoletność.

Uznanie ojcostwa przed sądem opiekuńczym

Uznanie ojcostwa nie musi nastąpić wyłącznie przed kierownikiem USC. Może także nastąpić przed sądem opiekuńczym, a za granicą również przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi (art. 73 § 4 KRO).

Kiedy udać się do urzędu?

Uznania ojcostwa można dokonać zarówno przed porodem (art. 75 § 1 KRO), jak i po narodzinach dziecka.

Który urząd jest właściwy?

Uznania ojcostwa można dokonać w dowolnym USC. Z uwagi na epidemię koronawirusa, obecnie w większości urzędów w celu załatwienia czynności trzeba uprzednio umówić się telefonicznie na konkretny dzień i godzinę. Warto najpierw zobaczyć aktualne informacje na stronie USC lub skontaktować się telefonicznie z biurem obsługi interesanta.

Konsekwencje prawne uznania ojcostwa

Uznanie ojcostwa powoduje nawiązanie stosunku pokrewieństwa między dzieckiem a mężczyzną, który dokonał uznania. Dziecko nabywa ochronę prawną, uprawnienie do uzyskania środków na utrzymanie i wychowanie (alimentów) oraz prawo do dziedziczenia ustawowego.

Uznanie dziecka przed porodem – czy warto?

Dziecko poczęte, a jeszcze nienarodzone, które zostało uznane, zyskuje tzw. warunkową zdolność prawną i staje się warunkowym spadkobiercą. Oznacza to, że gdyby ojciec dziecka zmarł przed jego narodzeniem, będzie ono po nim dziedziczyć zgodnie z brzmieniem ustawy, o ile urodzi się żywe.

Uznanie dziecka przed porodem daje także matce prawo wystąpienia przeciwko ojcu z żądaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej niezbędnej na pokrycie kosztów jej utrzymania przez 3 miesiące w okresie porodu oraz kosztów utrzymania dziecka przez pierwsze 3 miesiące po urodzeniu.

Dziecku uznanemu przed narodzinami już w szpitalu po porodzie zostanie nadane w dokumentacji nazwisko wybrane przez rodziców w trakcie składania oświadczeń przed kierownikiem USC dot. uznania ojcostwa. Będzie mogło to więc być także nazwisko ojca lub połączenie nazwisk obojga rodziców. W braku uznania dziecka przed narodzinami szpital w dokumentacji nada dziecku nazwisko matki, które będzie można zmienić uznając ojcostwo i zgłaszając urodzenie dziecka do USC po narodzinach.

Autor:

Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com