Wielu z nas nie dziwi już zapewne obecność obywateli Ukrainy, Rosji czy innych krajów spoza Unii Europejskiej w Polsce. Jak wiadomo, obywatele tych państw przyjeżdżają do Polski do pracy. Zatrudnienie podejmują w agencji tymczasowego zatrudnienia lub u innych pośredników. Kim jest pracodawca? Czy możesz nim być, nie posiadając jednocześnie statusu przedsiębiorcy, i zatrudnić cudzoziemca do pomocy w prowadzeniu domu lub w opiece nad osobą starszą?
Kto może być pracodawcą?
Z odpowiedzią przychodzi art. 3 ustawy – Kodeks pracy (dalej: k.p.), zgodnie z którym „pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników”.
Pracodawcami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Z samej definicji pracodawcy wynika więc, że osoba fizyczna, czyli każda osoba taka jak ja lub Ty, Drogi Czytelniku, o ile zawrze umowę o pracę z pracownikiem, będzie posiadała status pracodawcy.
Warunki
Status pracodawcy uzyskuje osoba fizyczna niezależnie od tego ilu zatrudnia pracowników, w jakim wymiarze czasu pracy i do jakiego rodzaju pracy. Pracodawca może nawiązać stosunek pracy z pracownikiem dla realizacji własnych potrzeb, a nie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, a więc, jak wspomniałam wyżej, do opieki nad osobą chorą lub starszą czy do pielęgnacji ogrodu.
Status pracodawcy uzyskuje się również niezależnie od tego, czy zatrudnia się obywatela polskieg. Pracodawca może zatrudniać cudzoziemca, czyli, ogólnie ujmując, osobę nieposiadającą polskiego obywatelstwa.
Pracownicy – obywatele innych państw
Z zatrudnieniem obywateli z państw UE nie ma większych problemów z uwagi na swobodę przemieszczania się. Poniżej z kolei, odniosę się do zatrudnienia osób pochodzących z państw spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii (których będę nazywała dalej „cudzoziemcami”).
Status pracodawcy powoduje, że osoba fizyczna staje się płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za cudzoziemca, a także płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych. Będąc pracodawcą należy mieć na uwadze prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy wynikające z k.p., przykładowo, obowiązek terminowej wypłaty wynagrodzenia za pracę czy prawo do urlopu wypoczynkowego.
Czy wystarczy samo podpisanie umowy o pracę?
Niestety nie. Zatrudnienie cudzoziemca wiąże się z szeregiem formalności, jakie musi załatwić przyszły pracodawca oraz pracownik. W zależności od tego, czy zamiarem jest zatrudnienie cudzoziemca już będącego w Polsce czy przebywającego za granicą (istotne jest też w którym państwie), zasady postępowania są różne. Niemniej pracodawca może legalnie powierzyć wykonywanie pracy na terytorium Polski cudzoziemcowi, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
a) cudzoziemiec legalnie przebywa w Polsce, a podstawa pobytu umożliwia wykonywanie pracy,
b) cudzoziemiec może legalnie wykonywać pracę w Polsce,
c) cudzoziemiec pracuje na warunkach wynikających z dokumentów legalizujących pracę (o ile cudzoziemiec ma obowiązek ich posiadania).
Legalny pobyt
Przed zatrudnieniem cudzoziemca należy zażądać od niego przedstawienia ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski. Przez okres trwania stosunku pracy trzeba przechowywać kopię tego dokumentu. Cudzoziemiec może przebywać w Polsce, co do zasady, na podstawie dokumentu legalizującego pobyt. Jaki to może być dokument? Cudzoziemiec może przebywać w Polsce na podstawie wizy:
a) wizy Schengen typu „C” – która uprawnia do pobytu w Polsce do 90 dni w ciągu 180 dni,
b) wizy krajowej typu „D” – która uprawnia do pobytu w Polsce powyżej 90 dni, ale nie dłużej niż rok.
Wizy wydawane są przez polskiego konsula. Cudzoziemiec może posiadać również zezwolenie na pobyt czasowy w Polsce, które wydawane jest na okres maksymalnie 3 lat przez wojewodę.
Każdy z tych dokumentów musi być wydany w celu umożliwiającym wykonywanie pracy w Polsce. Takim celem nie jest cel turystyczny, korzystanie z ochrony czasowej, przyjazd ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe (wiza) ani wjazd do Polski w celu krótkotrwałego pobytu (np. aby stawić się przed polskim organem władzy publicznej; zezwolenie na pobyt czasowy).
Dodam, że o każdy z tych dokumentów ubiega się samodzielnie cudzoziemiec.
Legalna praca
Najczęściej cudzoziemcy muszą posiadać dokument, na podstawie którego mogą wykonywać danego rodzaju pracę u konkretnego pracodawcy. W rozporządzeniu MPiPS w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę wymienione są przypadki, w których cudzoziemiec nie musi legitymować się zezwoleniem na pracę lub innym dokumentem, a są to, przykładowo, studenci studiów stacjonarnych lub doktoranckich w Polsce.
Cudzoziemiec może wykonywać pracę na podstawie zezwolenia na pracę typu A. O wydanie tego zezwolenia występuje do wojewody osoba zamierzająca zatrudnić cudzoziemca w Polsce. Zezwolenie określa podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, stanowisko lub rodzaj pracy, najniższe wynagrodzenie, wymiar czasu pracy oraz okres ważności zezwolenia.
Opłata za wniosek o wydanie zezwolenia na pracę wynosi 100,00 zł, jeśli praca cudzoziemca ma trwać dłużej niż 3 miesiące, a 50,00 zł, jeśli praca cudzoziemca ma trwać nie dłużej niż 3 miesiące.
Jeśli współpraca ma zostać podjęta z obywatelem Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy i ma trwać maksymalnie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, wówczas przyszły pracodawca może wystąpić do urzędu pracy z wnioskiem o zarejestrowanie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
W oświadczeniu określa się m.in.: nazwę zawodu i podklasę działalności według klasyfikacji PKD, w której powierza pracę cudzoziemcowi, stanowisko lub rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, okres pracy oznaczony datami, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy, najniższe wynagrodzenie, wymiar czasu pracy w tygodniu lub w miesiącu.
Opłata za złożenie wniosku o wpis oświadczenia wynosi 30,00 zł. Nie ukrywam, że jest to najwygodniejszy sposób uzyskania dokumentu legalizującego pracę cudzoziemca w Polsce, w szczególności, jeśli cudzoziemiec poszukuje dodatkowej, drugiej lub dorywczej pracy w Polsce.
Cudzoziemiec może pracować również na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, tzw. jednolitego zezwolenia, niemniej, w praktyce, o takie zezwolenie występuje samodzielnie cudzoziemiec już po kilku miesiącach pracy w Polsce.
Jeśli cudzoziemiec legalnie przebywa w Polsce i może legalnie wykonywać pracę, kolejnym krokiem jest podpisanie z nim umowy o pracę na warunkach wynikających z dokumentów legalizujących pracę (o ile istnieje konieczność ich posiadania) w języku zrozumiałym dla pracownika.
Podsumowanie
Niniejszy artykuł sygnalizuje kwestie związane z zatrudnianiem cudzoziemców wyłącznie przez osoby niebędące przedsiębiorcami. Zdaję sobie sprawę, że nie wszyscy z nas chcą nawiązywać współpracę z przedsiębiorstwami oferującymi różnego rodzaju usługi (porządkowe, medyczne etc.), a gwarantuję, że bez większych problemów można nawiązać w pełni legalną współpracę z cudzoziemcami, którzy już w Polsce przebywają i pracują (wówczas formalności ograniczone są do minimum).
Mam nadzieję, że ten artykuł zainspiruje Cię do zgłębienia tematu samodzielnego zatrudniania cudzoziemców.
Autor:
Patrycja Busse-Grzybowska – Radca prawny, na co dzień współpracuje z Kancelarią Radcy Prawnego Katarzyny Klemby w Łodzi. Pasjonatka prawa pracy i zagadnień związanych z zatrudnianiem cudzoziemców
Redakcja:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com