Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Tytułem wykonawczym do egzekucji alimentów mogą być orzeczenie sądowe, ugoda lub umowa pisemna, które zostały zaopatrzone w klauzulę wykonalności. Niestety, uzyskanie tytułu wykonawczego nie oznacza, że osoba obowiązana do zapłaty alimentów będzie realizować świadczenie. Co można zrobić, aby wyegzekwować swoje prawa? Alimenciarz
Krok nr 1: Wszczęcie postępowania egzekucyjnego
W sytuacji, gdy osoba zobowiązana do zapłaty alimentów nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, pierwszym krokiem powinno być skierowanie do właściwego komornika sądowego wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Wniosek można złożyć do komornika właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby zobowiązanej do alimentów, jak również ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do ich uzyskania. We wniosku należy wskazać jak najwięcej wiadomych nam informacji o dłużniku, tj. jego dane, w tym numer PESEL, miejsce zamieszkania, numery rachunków bankowych, miejsca pracy, itd. Do wniosku należy również dołączyć oryginał tytułu wykonawczego.
Osoba dochodząca roszczeń alimentacyjnych jest z mocy prawa zwolniona od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych (art. 91 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Zwolnienie, o którym mowa, rozciąga się również na postępowanie egzekucyjne. W związku z tym, wierzyciel alimentacyjny nie będzie ponosił żadnych kosztów związanych z czynnościami podejmowanymi przez komornika sądowego (art. 771 Kodeksu postępowania cywilnego).
Komornik sądowy po wszczęciu postępowania egzekucyjnego powinien przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania, o ile nie jest znane. Jeżeli czynności podjęte przez komornika nie przyniosą rezultatów, może on wystąpić do Policji z wnioskiem o przeprowadzenie tych czynności.
Komornik przeprowadza dochodzenie wobec dłużnika alimentacyjnego w odstępach nie dłuższych niż 6 miesięcy. W sytuacji, gdy nie ustali dochodów dłużnika, ani żadnych informacji o posiadanym przez niego majątku, składa wniosek do sądu o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku. Z kolei w razie powstania zaległości alimentacyjnych za okres dłuższy niż 6 miesięcy, komornik składa wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego o wpis dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych.
Jeżeli egzekucja jest skuteczna, komornik sądowy co miesiąc przekazuje osobie uprawnionej zgodnie z tytułem wykonawczym środki wyegzekwowane od dłużnika. Niekiedy, egzekucja może okazać się bezskuteczna.
Krok nr 2: Postępowanie karne
Mogą zdarzyć się sytuacje, że dłużnik alimentacyjny ukrywa się lub ukrywa swój majątek. Komornik sądowy nie ma więc możliwości, aby przekazywać osobie uprawnionej jakiekolwiek środki, a egzekucja jest bezskuteczna.
Nowelizacja art. 209 Kodeksu karnego, która weszła w życie w dniu 31 maja 2017 r., daje szersze możliwości, jeżeli chodzi o wszczęcie postępowania karnego przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu. Zgodnie ze znowelizowanym przepisem, kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlegać będzie grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 209 § 1 Kodeksu karnego).
W niektórych przypadkach może to stanowić bat na alimenciarzy, którzy w strachu przed odpowiedzialnością karną zaczną realizować obowiązek alimentacyjny. Zgodnie bowiem z art. 209 § 4 Kodeksu karnego, nie będzie podlegać karze ten dłużnik alimentacyjny, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
Co należy zrobić? Wystarczy złożyć wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 Kodeksu karnego do Prokuratury Rejonowej właściwej ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Jeżeli osobie uprawnionej do alimentów przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu (art. 209 § 3 Kodeksu karnego). Oznacza to, że w tym drugim przypadku wystarczy złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do Prokuratury Rejonowej właściwej ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.
Wniosek może złożyć nie tylko osoba uprawniona do alimentów, ale również organ pomocy społecznej lub organ podejmujący działania wobec dłużnika alimentacyjnego (np. komornik sądowy). Wniosek należy uzasadnić i załączyć do niego tytuł wykonawczy (kserokopię, ponieważ oryginał znajduje się u komornika sądowego) oraz zaświadczenie od komornika o bezskuteczności egzekucji i kwocie zadłużenia.
Krok nr 3: Fundusz alimentacyjny
Jeżeli postępowanie egzekucyjne, ani wszczęcie postępowania karnego o przestępstwo niealimentacji, nie przynoszą pożądanego rezultatu, osoba uprawniona do alimentów może złożyć wniosek o przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 554), świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo. Należy pamiętać, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują wtedy, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza 725 zł (art. 9 ust. 2 ww. ustawy).
Co do zasady, świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie więcej niż 500 zł (art. 10 ust. 1 ww. ustawy). Prawo do tego świadczenia ustala się na okres od dnia 1 października do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.
W celu uzyskania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, konieczne jest złożenie wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu. Wniosek taki składa się do organu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela. Organem tym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Formularze wniosku i oświadczeń niezbędnych do przyznania świadczeń z funduszu, znajdują się na internetowej stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (KLIKNIJ TUTAJ). Wniosek może być złożony w formie papierowej lub elektronicznej. W przypadku elektronicznej formy składania wniosku, należy go zaopatrzyć bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP.
Wydaje się, że możliwości wyegzekwowania należnych świadczeń alimentacyjnych jest dużo. Niemniej jednak, nie zawsze przynoszą one oczekiwane rezultaty. Dłużnicy ukrywają siebie lub swój majątek, podejmują pracę wyłącznie za tzw. minimalną krajową, która jest wolna od egzekucji. Z kolei świadczenia z funduszu alimentacyjnego mają swoją największą wadę – próg dochodu na osobę w rodzinie. Biorąc pod uwagę, iż dziecko jest wychowywane przez jednego z rodziców, a próg wynosi obecnie 725 zł na osobę w rodzinie, oznacza to, że samotny rodzic wychowujący dziecko, aby uzyskać prawo do tych świadczeń, musiałby zarabiać nie więcej niż 1450 zł miesięcznie. Niejeden rodzic, który zarabia więcej i tak ledwo wiąże koniec z końcem, a mimo to nie otrzymuje żadnej pomocy ani ze strony osoby zobowiązanej do alimentacji, ani ze strony Państwa. Więcej na ten temat pisałam dla Kuriera Prawnego w artykule pt. „Fundusz Alimentacyjny a Program Rodzina 500 plus” (dostępny TUTAJ).
Niemniej jednak, jedną z coraz częstszych przyczyn bezskuteczności egzekucji jest ucieczka dłużników alimentacyjnych poza granice kraju. Co można zrobić w takiej sytuacji? O tym napiszę w następnym poście.
Jeżeli macie jakiekolwiek pytania dotyczące egzekucji alimentów, chętnie na nie odpowiem.
Autor:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com
To bardzo wazny post, Zuzia <3
Dziękuję Maju! ☺️
Chciałbym się dowiedzieć co można zrobić gdy dłużnik uciekł zagranice?
Dzień dobry! W tej kwestii zapraszam do publikacji pt. Egzekucja alimentów z zagranicy, który jest dostępny tutaj: http://prawniklewandowska.pl/alimenty-z-zagranicy 🙂