Przesłanki orzeczenia rozwodu

Przesłanki orzeczenia rozwodu

Uzasadnienia rozwodu, mimo, że odnoszą się do innych stanów faktycznych, mają często pewne punkty wspólne. Niezależnie od tego kto sporządza pismo wszczynające postępowanie czytamy w nim najczęściej, że związek układał się pomyślnie, ale z czasem małżonkowie zaczęli oddalać się od siebie i dochodziło między nimi do konfliktów na różnych płaszczyznach. W pewnym momencie uniemożliwiło to dalsze współegzystowanie w małżeństwie. Jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu i jak przygotować pozew?

Przesłanki pozytywne rozwodu

Pozew o rozwód może wnieść każdy z małżonków. Zgodnie z art. 56 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRO), sąd rozwiązuje małżeństwo przez rozwód, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Rozkład pożycia jest procesem rozciągniętym w czasie, a nie zdarzeniem jednorazowym.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 października 1999 r. (sygn. akt: III CKN 386/98) wskazał, że wspólne pożycie polega na duchowej, fizycznej oraz gospodarczej więzi małżonków, stanowiącej cel małżeństwa i umożliwiającej realizację jego podstawowych zadań.

Więzią duchową jest więź emocjonalna, a więc wzajemna miłość i zaufanie. Więź fizyczna to wspólne pożycie, a więź gospodarcza – wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego.  Rozkład pożycia małżeńskiego uzasadniający złożenie pozwu o rozwód jest zupełny dopiero wtedy, gdy uległy zerwaniu wszystkie więzi łączące małżonków: więź duchowa, fizyczna oraz gospodarcza.

Z kolei rozkład pożycia ma charakter trwały, jeżeli brak jest szans na uratowanie związku małżeńskiego. Co do zasady, jeśli rozkład pożycia małżeńskiego ma charakter całkowity (zupełny), ale nie ma charakteru trwałego, to jest to przesłanka do orzeczenia separacji. Jeśli całkowicie ustały wszystkie wspólnoty małżeńskie, a stan ten ma charakter trwały, sąd może orzec rozwód.

Wspólne zamieszkiwanie przez małżonków w jednym gospodarstwie domowym nie uniemożliwia orzeczenia rozwodu. W takiej sytuacji rozkład pożycia mimo to może zostać uznany za pełny w realiach konkretnej sprawy (tak m.in.: Komentarz do art. 56 KRO, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2021).

Przesłanki negatywne rozwodu

Powyższe przesłanki rozwodu, czyli sytuacja, w której doszło do rozkładu pożycia małżeńskiego mającego charakter całkowity i trwały, mają charakter pozytywny. Oznacza to, że ich ziszczenie umożliwia każdemu z małżonków żądanie orzeczenia przez sąd rozwodu. Niemniej, KRO przewiduje także szereg przesłanek negatywnych. Oznacza to, że ziszczenie się którejkolwiek z przesłanek negatywnych uniemożliwia orzeczenie rozwodu przez sąd.

Dobro wspólnych małoletnich dzieci

Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków (56 § 2 KRO). Co istotne, dotyczy to tylko dzieci małoletnich, czyli tych, które nie ukończyły 18 roku życia. Sąd w rozwodzie bowiem nie rozstrzyga w przedmiocie pełnoletnich dzieci małżonków, tak w przedmiocie władzy rodzicielskiej jak i alimentów. Wskazuje się, że sąd powinien kierować się następującymi kryteriami przy dokonywaniu oceny, czy rozwód mógłby mieć negatywny wpływ na dobro wspólnych małoletnich dzieci stron (tak m.in. G. Jędrejek [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2019, art. 56 oraz SN w uchwale z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66):

  1. czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu mogącym ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich;
  2. jeżeli rozwód dotyczyć ma małżeństwa wielodzietnego, w którym obowiązek utrzymania i wychowania małoletnich dzieci w pełni wyczerpuje możliwości zarobkowe i majątkowe małżonków, to wzgląd na dobro tych dzieci może przemawiać przeciwko orzeczeniu rozwodu i otworzeniu w ten sposób ich rodzicom możliwości założenia nowej rodziny;
  3. orzeczenie rozwodu doprowadzi do zaspokajania potrzeb materialnych i moralnych w mniejszym stopniu niż obecnie;
  4. orzeczenie rozwodu pogłębi konflikt co do wychowywania dzieci.

Jako pomocnicze kryteria w dokonywaniu oceny zaistnienia tej przesłanki negatywnej rozwodu SN zalicza: wiek dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami, jak również stan zdrowia i stopień wrażliwości.

Orzeczenie rozwodu sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Rozwód nie jest dopuszczalny także wtedy, gdy orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 56 § 2 KRO). Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby z dnia 18 marca 1968 r. (III CZP 70/66) wskazał, że orzeczenie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się orzeczeniu rozwodu albo gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej, powstałe na tle złego traktowania i złośliwego stosunku współmałżonka lub dzieci albo innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych.

Orzeczenie rozwodu będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, także wtedy, gdy jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory, wymaga opieki materialnej i moralnej współmałżonka, a rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę (wyrok SN z dnia 25 maja 1998 r., I CKN 704/97).

Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego

Rozwód nie jest dopuszczalny także wtedy, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 56 § 3 KRO). Odmowa wyrażenia zgody na rozwód sprzeczna z zasadami współżycia społecznego nie powinna zostać uwzględniona przez sąd, gdy skutkiem odmowy miałoby być trwanie martwego małżeństwa, co uznaje się za społecznie niepożądane (wyrok SN z dnia 27 czerwca 2022 r., IV CKN 1192/00). Przy dokonywaniu oceny należy brać także pod uwagę względy etyczne oraz sytuację życiową małżonków. 

Autor:

Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com

0 0 głosów
Article Rating
Subskrybuj
Powiadom o
guest
2 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Informacje zwrotne
Pokaż wszystkie komentarze
trackback

[…] Przesłanki orzeczenia rozwodu […]

trackback

[…] Przesłanki orzeczenia rozwodu […]

2
0
Pozostaw proszę komentarz, jestem ciekawa Twojej opinii!x