Prawo do strajku

W ostatnim czasie coraz więcej słyszy się o protestach organizowanych przez różne związki zawodowe. Obecnie strajkują rolnicy, którzy żądają między innymi reformy izb rolniczych, jak również nauczyciele, którzy domagają się podwyżek, oraz taksówkarze, którzy żądają od rządu konkretnych działań wymierzonych w nielegalne na chwilę obecną korporacje taksówkarskie.

Prawo do strajku jest jednym z najważniejszych praw konstytucyjnych. W art. 59 ust. 3 Konstytucja RP stanowi, że związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu. Kiedy strajk jest legalny?

Pojęcie strajku

Jak wskazuje art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego ich interesów, którymi mogą być warunki pracy, płace, świadczenia socjalnych oraz prawa i wolności związkowe.

Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania innych możliwości rozwiązania sporu, do których należą rokowania i mediacja (art. 17 ust. 2 cytowanej ustawy). Odstępstwo od powyższej zasady może mieć miejsce wyłącznie w przypadku, gdy bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiało przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także wtedy, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym.

Udział w strajku jest dobrowolny. Nikt nie może narzucić na pracownika obowiązku udziału w zorganizowanej akcji strajkowej lub innej akcji protestacyjnej.

Zasada proporcjonalności

Przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku podmiot reprezentujący interesy pracowników powinien wziąć pod uwagę współmierność żądań do strat, jakie strajk może wywołać (art. 17 ust. 3 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych). Jest to tzw. zasada proporcjonalności. Organizator strajku powinien więc dokonać bilansu potencjalnych zysków i strat oraz przeprowadzić ocenę szans zaspokojenia zgłoszonych żądań, a w przypadku stwierdzenia, że korzyści ze strajku nie pokryją strat, jakie może spowodować, odstąpić od organizowania strajku.

Zasada proporcjonalności sprzeciwia się organizowaniu strajku wtedy, gdy może on spowodować zagrożenie dla dobra wyższej wartości niż korzyści, jakie strajk może przynieść strajkującym.

Zakaz zaprzestania pracy

Kontrowersyjną obecnie kwestią związaną ze strajkiem nauczycieli i możliwością zamknięcia szkół począwszy od 8 kwietnia br. jest ustawowy zakaz zaprzestania pracy w wyniku akcji strajkowych między innymi na stanowiskach pracy, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa (art. 19 ust. 1 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych), jak również nieprzysługiwanie prawa do strajku pracownikom zatrudnionym w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze (art. 19 ust. 3 cytowanej ustawy).

Ze względu na brak precyzyjnych regulacji odnoszących się do pracowników sfery publicznej, pojawiają się różne interpretacje co do legalności strajku nauczycieli. Z jednej strony wskazuje się na powyższy zakaz zaprzestania pracy w wyniku akcji strajkowej, a z drugiej podkreśla się, że stroną sporu nie są władze publiczne, a szkoła, a tym samym nie może być mowy o nielegalności strajku.

Ogłoszenie strajku

Strajk powinien zostać ogłoszony co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem (art. 20 ust. 3 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych). Strajk zakładowy ogłaszany jest przez organizację związkową po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników, o ile w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50% pracowników zakładu pracy. Strajk wielozakładowy jest z kolei ogłaszany przez organ związku wskazany w statucie po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników w poszczególnych zakładach pracy, które mają być objęte strajkiem, jeżeli w głosowaniu w każdym z tych zakładów wzięło udział co najmniej 50% pracowników (art. 20 ust. 1 i 2 cytowanej ustawy).

Uprawnienia pracownicze w czasie strajku

Co oczywiste, ze względu na to, że prawo do strajku jest zagwarantowane w Konstytucji RP, udział pracownika w strajku, który został zorganizowany zgodnie z przepisami ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, nie stanowi naruszenia przez niego obowiązków pracowniczych (art. 23 ust. 1 cytowanej ustawy). Co więcej, w okresie strajku pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Okres przerwy w wykonywaniu pracy wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy (art. 23 ust. 2 cytowanej ustawy).

Odpowiedzialność za nielegalny strajk

Organizowanie strajku niezgodnie z przepisami ustawy wiąże się z poniesieniem z tego tytułu odpowiedzialności. Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, kto w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją przeszkadza we wszczęciu lub prowadzeniu w sposób zgodny z prawem sporu zbiorowego lub nie dopełnia obowiązków określonych w ustawie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. To samo dotyczy tego, kto kieruje strajkiem lub inną akcją protestacyjną zorganizowaną wbrew przepisom ustawy.

Ponadto, za szkody wyrządzone strajkiem lub inną akcją protestacyjną zorganizowaną wbrew przepisom ustawy organizator tego strajku lub akcji protestacyjnej ponosi odpowiedzialność na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym (art. 26 ust. 3 cytowanej ustawy).

Jeżeli chodzi o odpowiedzialność pracownika biorącego udział w strajku, to należy podkreślić, że udział w strajku zorganizowanym wbrew przepisom ustawy stanowi naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych. Stopień nielegalności strajku ma wpływ na odpowiedzialność za jego zorganizowanie lub udział w nim. Pracodawca może więc nałożyć na pracownika karę porządkową, taką jak nagana lub upomnienie, lub nawet rozwiązać z nim umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym.

 

Autor:

Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com

0 0 głosów
Article Rating
Subskrybuj
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Informacje zwrotne
Pokaż wszystkie komentarze
0
Pozostaw proszę komentarz, jestem ciekawa Twojej opinii!x