Małe, duże, noworodki, kilkulatkowie, nastolatkowie – zawsze są oczkami w głowach swoich rodziców. Niezależnie od wieku, rodzice w swoich potomkach zawsze widzą dziecko, czyli istotę z natury niewinną i bezbronną. Z uwagi na obchodzony corocznie Dzień Dziecka, pierwszy dzień czerwca to dzień, w którym najmłodsi mają swoje święto. Dlatego też artykuł niniejszy poświęcony został prawom dziecka.
Wprowadzenie
Zgodnie z Konwencją Praw Dziecka, dzieckiem jest każda istota ludzka, która nie ukończyła 18 lat, chyba że wcześniej uzyska pełnoletność. Zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy człowiek od momentu urodzenia posiada zdolność prawną, czyli może być podmiotem praw i obowiązków (art. 8 Kodeksu cywilnego).
Pojęcie nasciturusa
Niezwykle istotne znaczenie ma tzw. nasciturus, czyli dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone. Nasciturus ma zdolność prawną, pod warunkiem, że urodzi się żywy. Tezę tę potwierdza między innymi art. 446(1) KC, który przyznaje dziecku, od chwili jego urodzenia, prawo do dochodzenia naprawienia szkód wyrządzonych mu przed urodzeniem (tzw. szkody prenatalne).
Również art. 927 § 2 KC odnosi się do pojęcia nasciturusa. Zgodnie z tym przepisem, dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Przepis ten warunkuje więc zdolność dziedziczenia dziecka jeszcze nienarodzonego pod warunkiem, że urodzi się ono żywe – wówczas może być spadkobiercą.
Zdolność do czynności prawnych dziecka
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Niemniej, przed ukończeniem 18 roku życia, a po ukończeniu lat 13, dzieci posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że skuteczność złożonych oświadczeń woli może zależeń od zgody lub potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego.
Prawa dziecka w Konstytucji i innych aktach prawnych
Nie wymaga głębszej refleksji stwierdzenie, iż dzieci posiadają te same prawa człowieka, co osoby dorosłe, a prawa te są przyrodzone i niezbywalne. Bez wątpienia dzieci mają wyjątkowe potrzeby, a ich prawa muszą być szczególnie chronione i respektowane. W Polsce, aktami prawnymi gwarantującymi dzieciom przynależne im prawa oraz środki ochrony tych praw, są w szczególności Konstytucja RP, Konwencja o Prawach Dziecka oraz ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka.
Zgodnie z art. 72 Konstytucji RP, Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
W Konwencji o Prawach Dziecka zapisane są między innymi niezbywalne prawo do życia, prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania, prawa dziecka do swobodnego zrzeszania się oraz wolności pokojowych zgromadzeń, prawo do ochrony prawnej przed ingerencją w sferę życia prywatnego, rodzinnego lub domowego, korespondencję oraz przed bezprawnym zamachem na jego honor i reputację.
Ponadto, Konwencja zakłada, że dzieci – z uwagi na swą niedojrzałość psychofizyczną – wymagają szczególnej opieki i ochrony prawnej. Należą się im poszanowanie tożsamości, godności, a także prawo do prywatności.
Najlepszym środowiskiem do wychowywania się dziecka, jest jego rodzina, a państwo ma ją wspierać w wychowywaniu dzieci.
Każde dziecko ma prawo do życia i rozwoju, własnej tożsamości, wolności, godności, nietykalności osobistej, wolności sumienia i wyznania. Może formułować własne poglądy i samodzielnie postrzegać świat. W przypadku rozłączenia z rodzicami ma prawo do kontaktowania się z obojgiem rodziców (chyba, że prawo do kontaktów zostało ograniczone lub zabronione przez sąd).
Niezwykle ważnym i istotnym prawem, jest także prawo do wolności od przemocy fizycznej i psychicznej.
Dziecko ma również prawo do występowania w postępowaniach sądowych, jeśli dotyczą one jego spraw, chociaż musi być reprezentowane przez przedstawiciela ustawowego. Ponadto, ma prawo do życia na odpowiednim standardzie (dostosowanym do jego wiekowych i życiowych potrzeb), ochrony własnego zdrowia, zabezpieczenia socjalnego, a także prawo do wypoczynku i czasu wolnego (w tym do korzystania z dóbr kultury).
Rzecznik Praw Dziecka
Istotną rolę w przestrzeganiu praw dziecka, ich respektowaniu, a także egzekwowaniu, pełni Rzecznik Praw Dziecka. Powoływany jest przez Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów.
Autor:
Aldona Staniek
Autor:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com