Pozbawienie władzy rodzicielskiej to najsurowszy środek ingerencji we władzę rodzicielską. Władza rodzicielska przysługuje rodzicom względem ich dziecka od chwili narodzin co do zasady aż do ukończenia przez nie 18 roku życia. Władza rodzicielska to nie tylko prawa, ale także obowiązki. W jakich przypadkach sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej?
Przesłanki władzy rodzicielskiej
Przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej reguluje art. 111 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO). Sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej sąd może orzec także w stosunku do jednego z rodziców, a orzeczenie w przedmiocie pozbawienia władzy nie musi odnosić się zarówno do matki jak i do ojca. Władza rodzicielska może bowiem zostać powierzona tylko jednemu z rodziców, podczas gdy drugiego sąd opiekuńczy władzy tej pozbawi.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej, mimo że jest środkiem najsurowszym, nie musi być poprzedzane innymi zarządzeniami o charakterze „ograniczającym” (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1998 r., II CKN 871/98). Oznacza to, że można złożyć od razu wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej, a sąd nie musi wcześniej ograniczać tej władzy na podstawie art. 109 § 1-2 KRO.
Kiedy sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej?
Rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka, które jest przesłanką pozbawienia władzy rodzicielskiej, mogą polegać na porzuceniu dziecka. Naruszenie obowiązków wobec dziecka musi mieć charakter rażący, tzn. szczególnie poważny, stanowiący istotne zagrożenie dobra dziecka. Powyższe trzeba w postępowaniu uzasadnić.
Podstawą do pozbawienia władzy rodzicielskiej może być sytuacja, gdy jeden z rodziców nie kontaktuje się z dzieckiem od wielu lat, nie uczestniczy w jego życiu, utrzymaniu ani wychowaniu (nie płaci alimentów).
Jedną z przesłanek pozbawienia władzy rodzicielskiej jest też trwała przeszkoda w jej wykonywaniu.
Podstawą do pozbawienia władzy rodzicielskiej może być przewlekła choroba jedynego rodzica, która uniemożliwia mu sprawowanie władzy (postanowienie SN z dnia 2 czerwca 2000 r., II CKN 960/00), skazanie rodzica na karę długoletniego pozbawienia wolności (postanowienie SN z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 775/00, umieszczenie rodzica w zakładzie leczniczym z powodu nieuleczalnej choroby czy wyjazdu na stałe lub nawet na czas nieokreślony za granicę – połączonego z całkowitym brakiem zainteresowania dzieckiem.
Sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej także w przypadku nadużywania władzy rodzicielskiej przybierającego formę przemocy fizycznej lub psychicznej, jak również gdy postępowanie rodzica wywiera destrukcyjny wpływ na wychowanie i rozwój psychiczny dziecka (postanowienie SN z dnia 7 września 2000 r., I CKN 931/00.
Do innych przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej zalicza się: prowadzenie przez rodzica pasożytniczego trybu życia, nadużywanie alkoholu, czy uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych, czego skutkiem jest rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dziecka (postanowienie SN z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 775/00, postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2000 r. III CKN 834/99).
Tryb postępowania
W celu pozbawienia ojca władzy rodzicielskiej należy złożyć wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej do sądu opiekuńczego – sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Opłata od wszczęcia postępowania jest stała i wynosi 100 zł.
Przywrócenie władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej, podobnie jak jej ograniczenie, nie jest środkiem trwałym. W sytuacji, gdyby ustała przyczyna, dla której rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić (art. 111 § 2 KRO).
Autor:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com