Odszkodowanie w procesie karnym

Ostatnie i najbliższe miesiące są dla mnie naprawdę trudne, nie tylko z powodu bobasa domagającego się mojej uwagi na każdym kroku, ale także z powodu czekającego na mnie egzaminu adwokackiego. Wybaczcie mi moją mniejszą obecność w tym czasie. W bieżącym i następnym roku czeka mnie bardzo wiele życiowych zmian, a warunkiem jednej z nich jest uzyskanie statusu adwokata. Trzymajcie za mnie kciuki!

Przechodząc do rzeczy, odszkodowanie i zadośćuczynienie to instytucje prawa cywilnego. Z tego względu wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że w postępowaniu karnym również można złożyć wniosek o zasądzenie od oskarżonego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub odszkodowania za szkodę wyrządzoną przestępstwem. Jak to zrobić?

Pojęcie odszkodowania

Odszkodowanie obejmuje naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem. Przykładowo, w przypadku uszkodzenia pojazdu – obejmuje ono koszty jego naprawy, a w przypadku wypadku komunikacyjnego – obejmuje także koszty leczenia, rehabilitacji, niezbędnej opieki osób trzecich po wypadku, koszty zakupu niezbędnych leków i sprzętów, a także wszelkie inne niezbędne koszty poniesione w celu powrotu do zdrowia (np. koszty terapii, dojazdu do lekarzy, itd.).

Wysokość odszkodowania wykazuje się w postępowaniu poprzez przedłożenie zestawienia paragonów i faktur. Z tego względu zawsze trzeba pamiętać, aby te dokumenty zbierać i trzymać w jednym miejscu.

Pojęcie zadośćuczynienia

Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę nie podlega wykazaniu na podstawie dokumentów, ponieważ ma ono wynagrodzić cierpienia fizyczne i psychiczne pokrzywdzonego. Przykładowo, w gdy w wyniku wypadku komunikacyjnego osoba poszkodowana doznała rozległych obrażeń ciała, cierpienia fizyczne będą związane z operacjami lub zabiegami, które musiała przejść, aby dojść do zdrowia, jak również bolesną rehabilitacją po wypadku i bólem związanym z samym urazem.

Z kolei cierpienia psychiczne po wypadku komunikacyjnym to np. strach przed wchodzeniem na jezdnię, obawa przed jazdą samochodem, stany depresyjne, lękowe, odizolowanie się od otoczenia w wyniku doznanych obrażeń (np. twarzy).

Wysokość zadośćuczynienia powinna być odczuwalna i ma przywracać równowagę pomiędzy „tym co było” a „tym co jest” (funkcja kompensacyjna zadośćuczynienia), ale nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy. Pod uwagę bierze się indywidualne okoliczności występujące w konkretnej sprawie, w stosunku do konkretnego pokrzywdzonego.

Zasadniczą przesłankę ustalenia zadośćuczynienia w odpowiedniej wysokości stanowi stopień natężenia doznanej krzywdy, który powinien być ustalony przy uwzględnieniu takich czynników jak rodzaj, charakter, długotrwałość cierpień fizycznych oraz ujemnych następstw psychicznych, ich intensywność, nieodwracalność, w tym także stopień i trwałość doznanego kalectwa. Nie bez znaczenia dla oceny stopnia doznanej krzywdy jest również wynikająca z kalectwa utrata przez poszkodowanego perspektyw na przyszłość oraz poczucie bezradności, związane m.in. z koniecznością korzystania z opieki osób trzecich, utratą zdolności zarobkowania czy możliwości rozwoju zawodowego i osobistego (wyrok SN z dnia 19 stycznia 2012 r.,sygn. akt: IV CSK 221/11).

Wniosek w postępowaniu karnym

Zgodnie z art. 46 § 1 Kodeksu karnego (KK), w razie skazania sąd może orzec, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Gdy pokrzywdzony lub inna osoba złożą wniosek o zasądzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia, sąd ma obowiązek orzec zapłatę stosownej sumy w razie skazania oskarżonego.

Wystarczy więc złożenie wniosku o zasądzenie odszkodowania i (oraz) zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zgodnie z art. 49a Kodeksu postępowania karnego (KPK), wniosek ten można złożyć w każdym czasie, ale przed zamknięciem przewodu sądowego na rozprawie głównej, a więc zanim przewodniczący powie, że zamyka rozprawę i udziela głosu stronom.

Mimo zastosowania przepisów prawa cywilnego, nie mają w tym przypadku zastosowania przepisy o możliwości zasądzenia renty. Stanowi o tym wprost art. 46 § 1 in fine KK.

Wyjątki

Jeżeli orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest znacznie utrudnione, sąd może orzec zamiast tego obowiązku nawiązkę w wysokości do 200.000 zł na rzecz pokrzywdzonego (art. 46 § 2 KK).

Wysokość orzeczonej na podstawie art. 46 § 2 k.k. nawiązki winna być miarkowana z uwzględnieniem rozmiaru szkód, ale szczególnie rozmiaru krzywdy wyrządzonej pokrzywdzonemu, ocenianej zwłaszcza przez pryzmat subiektywnych doznań ofiary przestępstwa, sposobu działania sprawcy, jak również tego, jaki wpływ na stan psychiczny osoby pokrzywdzonej wywołało znalezienie się w sytuacji ofiary przestępstwa (postanowienie SN z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. akt: IV KK 191/17).

W razie śmierci pokrzywdzonego w wyniku popełnionego przestępstwa, sąd orzeka nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, gdy jej sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. Jeżeli ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązki orzeka się na rzecz każdej z nich.

Odszkodowanie w procesie karnym a sprawa cywilna

Zasądzenie przez sąd w postępowaniu karnym odszkodowania lub zadośćuczynienia od skazanego na rzecz pokrzywdzonego nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego (art. 46 § 3 KK).

Oznacza to, że jeżeli, przykładowo, sąd karny zasądzi tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę kwotę w wysokości 25.000 zł, a zdaniem osoby pokrzywdzonej przestępstwem zadośćuczynienie powinno wynosić dwa razy więcej, to osoba ta może wnieść pozew do sądu cywilnego o zasądzenie na jej rzecz tej brakującej kwoty.

 

Autor:

Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com

1.3 3 głosów
Article Rating
Subskrybuj
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Informacje zwrotne
Pokaż wszystkie komentarze
0
Pozostaw proszę komentarz, jestem ciekawa Twojej opinii!x