Nieautoryzowane transakcje – jak odzyskać pieniądze?

Nieautoryzowane transakcje

Nieautoryzowane transakcje płatnicze i utracone w ten sposób pieniądze to ostatnio jeden z częstych powodów, dla którego klienci kontaktują się ze mną z prośbą o pomoc. Oszuści internetowi stosują coraz bardziej zaawansowane techniki i technologie, które mają na celu wyprowadzenie środków z rachunku bankowego. Do sytuacji takich dochodzi nawet na popularnych serwisach sprzedażowych. Jak odzyskać utracone pieniądze?

Nieautoryzowane transakcje płatnicze

W ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych brak jest definicji legalnej nieautoryzowanej transakcji. Transakcja nieautoryzowana to co do zasady taka, na którą płatnik nie wyraził zgody. Za nieautoryzowaną transakcję uznać można też taką, która została dokonana w wyniku kradzieży, utraty, manipulacji czy użycia przymusu, a także błędu co do odbiorcy. Dotyczy to zarówno nieuprawnionego wykorzystania indywidualnych danych uwierzytelniających, jak i samego instrumentu płatniczego (wytyczne Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego, EBA). Rodzajem nieautoryzowanej transakcji może być także wystawienie zlecenia płatniczego przez oszusta, który za pomocą nieuczciwych środków pozyskał dane szczególnie chronione płatnika lub odbiorcy.

Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z dnia 21 grudnia 2018 r. (sygn. akt: I C 55/18) wskazał, że przez nieautoryzowaną transakcję rozumie się również taką, której dokonano przy użyciu instrumentu płatniczego należącego do płatnika i dokonano uwierzytelnienia, ale proces ten został dokonany bez jego zgody, np. poprzez kradzież przez osobę trzecią niezbędnych danych ku tejże autoryzacji.

Kto ponosi odpowiedzialność?

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych, w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej. Nie dotyczy to przypadku, gdy dostawca płatnika (bank) ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. W przypadku gdy płatnik korzysta z rachunku płatniczego, dostawca płatnika przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza.

W świetle z art. 45 ust. 1 ustawy, to na banku spoczywa ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza została autoryzowana i prawidłowo zapisana w systemie służącym do obsługi transakcji płatniczych dostawcy oraz że nie miała na nią wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą płatniczą świadczoną przez tego dostawcę, w tym dostawcę świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej.

Z kolei art. 45 ust. 2 ustawy o usługach płatniczych wskazuje, że wykazanie przez dostawcę zarejestrowanego użycia instrumentu płatniczego nie jest wystarczające do udowodnienia, że transakcja płatnicza została przez użytkownika autoryzowana albo że płatnik umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa doprowadził do nieautoryzowanej transakcji płatniczej albo umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa dopuścił się naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42. Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na dostawcy.

Podobnie orzekł Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 lipca 2018 r. (sygn. akt: I ACa 348/17), w którym wskazał, że  „Transakcję płatniczą uważa się za autoryzowaną tylko wówczas, jeżeli płatnik wyraził zgodę na jej wykonanie, przy czym zlecenie płatnicze nie może zostać odwołane od chwili jego otrzymania przez bank. Ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza była autoryzowana przez użytkownika lub że została wykonana prawidłowo, spoczywa na dostawcy, czyli na banku. Autoryzacja to zatem nic więcej jak wyrażenie zgody na wykonanie transakcji, przy czym sposoby autoryzacji określa umowa łącząca posiadacza rachunku i bank. Umowa sformułowana została przez bank i skoro zapewnił on posiadacza rachunku, że na każde wezwanie wypłaci zgromadzone na rachunku środki musi obecnie tak uczynić, bowiem dokonanie wypłaty na rzecz innych osób, stanowi nienależytą realizację umowy„.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 stycznia 2018 r. (sygn. akt: V CSK 141/17) podkreślił, że „zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy z 2011 r. o usługach płatniczych, w drodze wyjątku od zasady określonej w art. 6 k.c., ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza była autoryzowana przez użytkownika lub że została wykonana prawidłowo, spoczywa na dostawcy tego użytkownika”. 

Obowiązki banku

Bank jest podmiotem profesjonalnym, a jego zobowiązania determinowane są przez przepisy prawa, w szczególności przez ustawę o usługach płatniczych oraz Prawo bankowe. Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych Bank jest obowiązany zapewnić, aby indywidualne dane uwierzytelniające nie były dostępne dla osób innych niż uprawniony użytkownik. Niestety, bardzo często banki nie stosują należytych zabezpieczeń, co daje szerokie pole do działań cyberprzestępców. Ponadto, na banku spoczywa odpowiedzialność dochowania szczególnej staranności w zakresie przechowywania i ochrony środków pieniężnych.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 maja 2018 r. (sygn. akt: V ACa 217/17) wskazał, że „jeśli transakcje zostały zrealizowane bez zgody płatnika oraz w okolicznościach, za które nie ponosi on odpowiedzialności, a następnie płatnik dokonał zgłoszenia wystąpienia nieautoryzowanych transakcji, to na dostawcy ciąży obowiązek zwrotu kwot nieautoryzowanych transakcji. Jeśli jednak do nieautoryzowanych transakcji płatnik doprowadził umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia swoich obowiązków (o których mowa w art. 42 ustawy z 2011 r. o usługach płatniczych), wówczas to on, a nie dostawca odpowiada za nieautoryzowane transakcje”.

Orzecznictwo stoi na stanowisku, że posiadacze rachunku mają prawo pozostawać w przekonaniu co do autentyczności stron banków, komunikatów czy oprogramowania, które sprawiają wrażenie, że pochodzą od banków.

Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z dnia 21 grudnia 2018 r. (sygn. akt: I C 55/18) wskazał, że za rażące niedbalstwo nie można uznać podania konkretnych danych do logowania, skoro strona internetowa, na którą użytkownik się logował, była identyczna, jak strona banku oraz pojawiały się na niej wiarygodne komunikaty.

Zwrot przez bank kwoty nieautoryzowanej transakcji powinien nastąpić bezwarunkowo i niezwłocznie. Bank w pierwszej kolejności powinien zwrócić środków klientowi, a ewentualnie potem dochodzić od niego zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji, jeżeli uważa, że klient ten dopuścił się rażącego niedopełnienia swoich obowiązków (Rzecznik Finansowy w opublikowanej 18 września 2020 r. analizie nieautoryzowanych transakcji płatniczych).

Na chwilę obecną Prezes UOKiK postawił zarzuty 5 bankom. Zarzuty dotyczą bezprawnej odmowy zwrotu kwoty nieautoryzowanych transakcji i wprowadzania konsumentów w błąd w odpowiedziach na reklamacje. Więcej przeczytają Państwo na stronie UOKIK (artykuł dostępny TUTAJ).

 
Postępowanie karne

W pierwszej kolejności należy złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 287 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. Zgodnie z art. 287 § 1 KK kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 287 §  2 KK).

Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa można złożyć ustnie na najbliższym komisariacie Policji albo listownie. Niestety, w wielu przypadkach postępowanie kończy się umorzeniem z uwagi na niewykrycie sprawcy czynu.

 
Postępowanie reklamacyjne

Kolejnym krokiem powinno być złożenie reklamacji do banku, w którym prowadzimy rachunek bankowy. Reklamacja powinna obejmować transakcje, które nie zostały przez nas autoryzowane. Niestety, banki nadal bardzo często nie uznają reklamacji. Od odpowiedzi banku na reklamację można złożyć odwołanie.

 
Postępowanie pozasądowe

Jeżeli bank wyraża zgodę na udział w postępowaniu polubownym prowadzonym przez Arbitra Bankowego przy Związku Banków Polskich, wartość przedmiotu sporu (kwota nieautoryzowanych transakcji) nie przekracza 12.000 zł (w przypadku kredytów hipotecznych 20.000 zł), a postępowanie reklamacyjne przed bankiem zostało już zakończone, konsument może złożyć wniosek do Arbitra Bankowego przy Związku Banków Polskich o wydanie rozstrzygnięcia. 

Konsumentowi przysługuje także prawo zwrócenia się o pomoc do Powiatowego (Miejskiego) Rzecznika Konsumenta oraz wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania w określonym trybie do Rzecznika Finansowego.

 
Postępowanie sądowe

Ostatnią możliwością jest wszczęcie postępowania sądowego przed sądem powszechnym przeciwko bankowi o zwrot kwot nieautoryzowanych transakcji.

 

Autor:

Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com

0 0 głosów
Article Rating
Subskrybuj
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Informacje zwrotne
Pokaż wszystkie komentarze
0
Pozostaw proszę komentarz, jestem ciekawa Twojej opinii!x