Kiedy ustaje obowiązek alimentacyjny?

Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (art. 133 § 3 KRO).

Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego

Obowiązek alimentacyjny nie wygasa automatycznie z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości ani z chwilą zakończenia nauki. Przesłanką do ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego nie jest również urodzenie się dziecka w kolejnym związku i konieczność jego utrzymania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 r., sygn. akt: V CKN 1032/00).

Przyjmuje się, że obowiązek alimentacyjny nie wygasa z chwilą osiągnięcia kwalifikacji zawodowych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 listopada 1998 r. (sygn. akt: I CKN 898/97) wskazał, że „nie należą bowiem do rzadkości sytuacje, kiedy to osoby legitymujące się wysokimi kwalifikacjami zawodowymi nie mają możliwości samodzielnego utrzymania się”.

Obowiązek alimentacyjny nie wygasa automatycznie, ale może ustać wtedy, gdy dorosłe dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie lub nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Co istotne, nie dzieje się to z mocy prawa, a konieczne jest złożenie do właściwego sądu pozwu o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał. Każda sprawa jest rozpatrywana przez sąd indywidualnie.

Pojęcie samodzielnego utrzymania się

Przez możność samodzielnego utrzymania się rozumieć należy zapewnienie minimum socjalnego, które pozwala na zaspokajanie przez pełnoletnie dziecko podstawowych potrzeb życiowych. Do podstawowych kosztów życiowych zalicza się przykładowo koszty związane z mieszkaniem, wyżywieniem, ubraniem itp. Sama hipotetyczna możliwość samodzielnego utrzymania się nie prowadzi do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 2000 r. (sygn. akt: I CKN 1538/99) wskazał, że „dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach”.

Postępowanie sądowe

Pozew o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał, może być złożony tylko przez osobę zobowiązaną do płacenia alimentów. Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Do pozwu należy załączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz orzeczenie sądu o zasądzeniu alimentów (np. wyrok sądu rejonowego o ustaleniu obowiązku alimentacyjnego lub wyrok rozwodowy – odpis w oryginale),  jak również dowód uiszczenia opłaty sądowej od pozwu, która jest stała albo stosunkowa, w zależności od wartości przedmiotu sporu. Wysokość opłaty ustala się na podstawie art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.