Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów BHP i przeciwpożarowych, przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy, usprawiedliwiania nieobecności w pracy, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, jak również stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości i spożywanie alkoholu w czasie pracy, wobec pracownika może zostać zastosowana kara porządkowa przez pracodawcę. Ich katalog określa art. 108 § 1 i 2 Kodeksu pracy (KP). Czy w ramach kary porządkowej pracodawca może również pozbawić pracownika prawa do premii?
Katalog kar porządkowych
Kodeks pracy ściśle określa zarówno przypadki, w których pracodawca może ukarać pracownika, jak również rodzaje kar, które mogą być przez niego zastosowane w przypadku konkretnych uchybień. Do kar porządkowych należą kara upomnienia oraz kara nagany (art. 108 § 1 KP). Ponadto, za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów BHP lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może zastosować również karę pieniężną (art. 108 § 2 KP).
Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń (art. 108 § 3 KP). Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków BHP (art. 108 § 4 KP).
O zastosowanej karze pracodawca musi zawiadomić pracownika na piśmie wraz ze wskazaniem rodzaju naruszenia obowiązków pracowniczych i daty dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia. Ponadto, pracodawca musi poinformować pracownika o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika (art. 110 KP). Jednocześnie należy pamiętać o tym, że kara porządkowa nie może być zastosowana po upływie dwóch tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia (art. 109 § 1 KP).
Co więcej, kara może być zastosowana wyłącznie po uprzednim wysłuchaniu pracownika (art. 109 § 2 KP). Z kolei, jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu do zastosowania kary porządkowej nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy (art. 109 § 3 KP).
Przesłanki zastosowania kary porządkowej
Przepis art. 108 KP przewiduje, iż muszą być spełnione dwie przesłanki do uznania, że pracownik ponosi odpowiedzialność porządkową, a co za tym idzie, że mogą być zastosowane wobec niego kary porządkowe. Do przesłanek tych należy bezprawne i naganne zachowanie oraz wina pracownika.
Bezprawne i naganne zachowanie to takie, które jest niezgodne z ustalonym porządkiem, regulaminem pracy, przepisami BHP oraz przepisami przeciwpożarowymi. Winę pracownik ponosi wtedy, kiedy świadomie wybiera określone zachowanie o charakterze wyżej wspomnianym, tj. bezprawne i naganne, w szczególności niezgodne z porządkiem pracy, ale również z zasadami współżycia społecznego. Nawet nieadekwatne do zaistniałej sytuacji zachowanie pracownika może uzasadniać wymierzenie kary porządkowej (A. Świątkowski, Komentarz do art. 108 KP, w: Kodeks Pracy. Komentarz, pod red. prof. dr hab. A. M. Świątkowskiego, Warszawa 2018). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 lipca 1999 r. (sygn. akt: I PKN 86/99), wymierzenie kary porządkowej upomnienia jest uzasadnione nawet w przypadku niewielkiego stopnia winy.
Pozbawienie prawa do premii jako kara porządkowa
Katalog kar porządkowych określony w art. 108 KP ma charakter zamknięty, co oznacza, że pracodawca nie może rozbudowywać tego katalogu w regulaminie pracy. Niemniej, pracodawca może stosować wobec pracowników środki dyscyplinujące, których formalnie nie można zaliczyć do kar porządkowych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lipca 1979 r. (sygn. akt: I PR 64/79) oraz w uchwale z dnia 11 stycznia 1980 r. (sygn. akt:I PZP 45/79), w świetle obowiązujących przepisów prawa pracy takim środkiem dyscyplinującym może być wypowiedzenie warunków płacy lub pracy.
W związku z powyższym, niewypłacenie pracownikowi premii jest możliwe jako skutek otrzymania przez pracownika kary porządkowej, o ile takie postanowienie przewiduje regulamin wynagradzania. Będzie to miało charakter wypowiedzenia warunków płacy. Niemniej, regulamin, który ustanawia przesłanki uzyskania przez pracownika premii, musi wskazywać, że pracownik nie nabędzie prawa do premii w tym miesiącu, w którym zostanie na niego nałożona kara porządkowa zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. W takim przypadku nałożenie na pracownika kary upomnienia lub nagany, przykładowo za niewykonanie polecenia służbowego, powoduje utratę prawa do uzyskania premii w danym miesiącu na podstawie regulaminu.
Autor:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com
W piątek dostałem naganę i karę, zabranie premii za 3 nieusprawiedliwione spóźnienia. Poinformowała mnie o tym koleżanka i tyle. W internecie czytałem w artykule https://www.eporady24.pl/nagana-nalozona-na-pracownika-niezgodnie-z-przepisami,pytania,2,74,29698.html że takie działanie jest nieprawidłowe i nagane powinienem dostać na piśmie. I następna sprawa, jak odwołać się od takiej nagany? Spóźniłem się po kilkanaście minut i miałem powody