Co do zasady dużo osób wie na czym polega darowizna. Sprawa komplikuje się wtedy, kiedy chcemy już obdarować osobę najbliższą i wszystko przechodzi z teorii na praktykę. Pojawia się wtedy mnóstwo pytań dotyczących tego jak ma wyglądać umowa, czy konieczne jest jej sporządzenie, czy trzeba udać się notariusza oraz czy należy zapłacić podatek od spadków i darowizn. Jak to jest z tą darowizną?
Darowizna w Kodeksie cywilnym
Zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego (KC), przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Jest to więc umowa nazwana i uregulowana w przepisach KC.
Darowizna może polegać na przeniesieniu własności, użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, przelewie wierzytelności, zwolnieniu z długu, przejęciu długu, zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego lub zmianie pierwszeństwa takiego prawa.
Nieodpłatność darowizny polega na tym, że darczyńca nie otrzymuje w zamian za darowiznę żadnego świadczenia.
Sporządzenie umowy darowizny
Co do zasady, oświadczenie darczyńcy o przekazaniu darowizny powinno być złożone w formie aktu notarialnego (art. 890 § 1 KC). Z tego względu umowę darowizny sporządza się najczęściej u notariusza. Niemniej, jak wskazuje art 890 § 1 in fine KC, umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Oznacza to, że obdarowanie np. sumą pieniężną bez złożenia przez darczyńcę oświadczenia o darowiźnie w formie aktu notarialnego jest ważne, ale przyrzeczone świadczenie (zapłata określonej sumy pieniężnej) musi zostać spełnione. Jest to tzw. darowizna rękodajna.
Powyższa zasada nie ma zastosowania w wypadkach, gdy ze względu na przedmiot darowizny wymagane jest zachowanie szczególnej formy dla oświadczeń obu stron (art. 890 § 2 KC). Dotyczy to zwłaszcza darowizny własności nieruchomości. Umowę trzeba wtedy sporządzić w formie aktu notarialnego, bo inaczej będzie ona nieważna i przekazanie własności nieruchomości nie konwaliduje tej czynności prawnej.
Darowizna a spadek
Co do zasady darowizna wchodzi do masy spadkowej i jest zaliczana do schedy spadkowej w grupie osób mających prawo do zachowku. Oznacza to, że jeśli rodzice obdarują jedynie jedno dziecko przykładowo całym swoim majątkiem, to wartość darowizny musi zostać zaliczona do masy spadkowej, co rzecz jasna podwyższa wartość należnego nieobdarowanemu rodzeństwu zachowku.
Niemniej, zgodnie z art. 994 § 1 KC, przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku (art. 995 § 1 KC).
Co istotne, przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa (art. 994 § 3 KC).
Podatek od spadków i darowizn
Zasadą jest, że darowizna podlega opodatkowaniu. Podatek płaci osoba, która darowiznę otrzymała (obdarowany). Niemniej, można skorzystać ze zwolnienia od obowiązku zapłaty podatku. Dotyczy to osób znajdujących się w tzw. zerowej grupie podatkowej (małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha). Osoby te zwolnione są w całości od podatku niezależnie od wysokości darowizny, o ile zostaną spełnione warunki wskazane w art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.
Po pierwsze, aby skorzystać ze zwolnienia niezbędne jest zgłoszenie darowizny do właściwego urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od otrzymania darowizny, chyba że wartość darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku (9.637 zł). Jeżeli umowa darowizny została sporządzona w formie aktu notarialnego, zgłoszenia dokonuje notariusz.
Ponadto, osoba, która otrzymała darowiznę pieniężną musi udokumentować jej otrzymanie dowodem przekazania na swój rachunek bankowy. Innymi słowy, do druku SD-Z2 do urzędu skarbowego należy załączyć potwierdzenie wykonania przelewu na rzecz obdarowanego. W tytule przelewu powinno być wpisane „Darowizna dla … (np. syna)”. Nie dotyczy to sytuacji, gdy wartość darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku, o której była mowa powyżej.
W przypadku spełnienia ww. warunków, obdarowany korzysta z pełnego zwolnienia od obowiązku zapłaty podatku od otrzymanej darowizny.
Autor:
Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com