Egzekucja alimentów z zagranicy

W poprzednim poście pisałam o sposobach dochodzenia alimentów, gdy dłużnik alimentacyjny znajduje się na terenie kraju. Niestety, coraz częściej dochodzi do ucieczki alimenciarzy za granicę. Jakie wtedy prawa przysługują osobom uprawnionym jak wygląda egzekucja alimentów z zagranicy?

Kraje Unii Europejskiej

W dniu 18 czerwca 2011 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Europejskiej (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.Urz. UE typ L z dnia 10 stycznia 2009 r. Nr 7, s. 1). Na tej podstawie każda osoba fizyczna, której należne są świadczenia alimentacyjne lub która występuje z roszczeniem o świadczenia alimentacyjne, może żądać wszczęcia egzekucji alimentów w tym państwie, w którym przebywa dłużnik alimentacyjny. Dotyczy to wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.

Jeżeli więc osoba uprawniona posiada tytuł wykonawczy (wyrok lub ugoda zaopatrzone w klauzulę wykonalności) uznawany w Polsce i wydany zgodnie z polskimi przepisami, może dochodzić uznania i wykonania tego orzeczenia w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Tytuł wykonawczy jest uznawany bez konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania. W celu wszczęcia postępowania o egzekucję alimentów na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 potrzebne są następujące dokumenty:

1. wniosek wierzyciela;

2. wyciąg z orzeczenia (wyroku lub ugody) – wypełniony formularz stanowiący załącznik I lub II do rozporządzenia w dwóch wersjach językowych (wypełnia sąd, który wydał orzeczenie, na pisemny wniosek wierzyciela);

3. odpis wyroku/postanowienia zasądzającego alimenty z adnotacją sądu o prawomocności i/lub wykonalności (oryginał);

4. zestawienie zaległości alimentacyjnych (w języku polskim i języku urzędowym kraju do którego kierujemy wniosek);

5. pełnomocnictwo dla właściwego organu centralnego w przypadku wniosku kierowanego do Francji, Hiszpanii i Czech;

6. jeśli dziecko uprawnione do alimentów ukończyło 16 lat należy dołączyć do wniosku (lub w trakcie postępowania przesyłać na początku każdego roku szkolnego) zaświadczenie o kontynuowaniu nauki;

7. numer rachunku bankowego, na który ma następować przelew należnych świadczeń alimentacyjnych.

Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku o stwierdzenie wykonalności orzeczenia do sądu kraju, w którym dłużnik przebywa. Postępowanie odbywa się za pośrednictwem sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego. Sąd okręgowy przekazuje wniosek wraz z dokumentami i tłumaczeniami przysięgłymi do odpowiedniego organu w kraju unijnym. We wniosku należy wskazać wszelkie informacje o dłużniku alimentacyjnym, które się posiada. Dokumenty składa się w dwóch egzemplarzach, tj. w oryginale i kserokopie. Gdy orzeczenie zostanie już uznane w państwie członkowskim UE, zostanie przekazane do wykonania zgodnie z obowiązującymi tam przepisami. Będzie to odpowiednik polskiego postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika (urzędnika sądowego).

Kanada

Wykonywanie roszczeń alimentacyjnych na podstawie orzeczenia sądu polskiego na terytoriach Kanady odbywa się na tzw. zasadzie faktycznej wzajemności. Do prowincji Kanady, w których mogą być wykonywane orzeczenia sądów polskich w sprawach alimentacyjnych, należą: Alberta, Jukon, Labrador, Manitoba, Nowa Fundlandia, Nowa Szkocja, Nowy Brunszwik, Ontario, Saskatchewan, Terytoria Północno-Zachodnie, Wyspa Księcia Edwarda. Do wniosku o wszczęcie postępowania wymagane są następujące dokumenty, które powinny zostać złożone w trzech egzemplarzach, tj. w oryginale i 2 kserokopiach:

1. wniosek wierzyciela o uznanie i wykonanie orzeczenia sądu polskiego w Kanadzie;

2. odpis wyroku zasądzającego alimenty do użytku za granicą (podlegający legalizacji – odrębna procedura legalizacji);

3. poświadczony odpis dowodu doręczenia pozwanemu, który nie brał udziału w postępowaniu przed sądem, odpisu pozwu i wezwania na rozprawę lub – w przypadku braku w/w dokumentu – stosowna informacja sądu;

4. pisemne oświadczenie złożone przed notariuszem o wysokości zaległych i bieżących alimentów.

Wymogiem koniecznym jest uprzednia legalizacja dokumentów, które będą załączone do wniosku, przez właściwego prezesa sądu okręgowego. Dotyczy to wyroku, dowodu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu oraz oświadczenia o zaległościach alimentacyjnych (poświadczonego przez notariusza). Legalizacji dokumentów dokonuje się w Ministerstwie Spraw Zagranicznych – Dziale Legalizacji. Opłata skarbowa wynosi 26 zł za każdy zalegalizowany dokument. W niektórych przypadkach, przed rozpoczęciem procedury legalizacji, konieczne jest ich uprzednie uwierzytelnienie.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowych czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych (Dz.U. z 2014 r.poz.1657), uwierzytelnianie dokumentów przeznaczonych do użytku za granicą odbywa się w ten sposób, że na dokumencie sądowym stwierdza się autentyczność podpisu sędziego, referendarza sądowego lub sekretarza sądowego oraz autentyczność  pieczęci urzędowej. Czynności tej dokonuje prezes właściwego sądu okręgowego albo upoważniony przez niego sędzia lub referendarz sądowy lub prezes sądu apelacyjnego lub upoważniony przez niego sędzia, jeżeli uwierzytelnienie dotyczy dokumentu sporządzonego przez sąd apelacyjny.

Autentyczność podpisu notariusza i jego pieczęci urzędowej na dokumencie notarialnym uwierzytelnia prezes właściwego sądu okręgowego albo upoważniony przez niego sędzia lub referendarz sądowy. Na tłumaczeniu dokumentów autentyczność podpisu tłumacza przysięgłego i jego pieczęci uwierzytelnia minister właściwy do spraw zagranicznych. Za każde poświadczenie uiszcza się opłatę skarbową w wysokości 26 zł. Dopiero dokument uwierzytelniony w ww. sposób może zostać przedłożony w Ministerstwie Spraw Zagranicznych do legalizacji.

Po dokonaniu legalizacji i złożeniu wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia sądu polskiego w Kanadzie, dokumenty podlegają tłumaczeniu przysięgłemu na język angielski. Cała dokumentacja zostaje następnie wysłana przez sąd, do którego wpłynął wniosek wierzyciela alimentacyjnego, do właściwego organu określonej prowincji Kanady, za pośrednictwem właściwego urzędu konsularnego RP w Kanadzie.

Kanadyjski sąd prowincjonalny, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, dokonuje rejestracji takiego orzeczenia i zawiadamia o tym dłużnika alimentacyjnego. Od dnia doręczenia ww. zawiadomienia orzeczenie to staje się orzeczeniem sądu prowincjonalnego Kanady ze wszystkimi konsekwencjami dla dłużnika alimentacyjnego. Dłużnik może złożyć od niego środek zaskarżenia zgodnie z przepisami obowiązującymi w danej prowincji Kanady. Dopiero po wyczerpaniu drogi odwoławczej orzeczenie staje się wykonalne i może nastąpić egzekucja alimentów.

Postępowanie odbywa się za pośrednictwem sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego.

Konwencja nowojorska

Zgodnie z art. 2 ust. 1 Konwencji o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą, sporządzonej w Nowym Jorku w dniu 20 czerwca 1956 r. (Dz.U. z 1961 r. Nr 17, poz. 87 i 88), sądy okręgowe zostały wskazane jako organy pośredniczące w przesyłaniu korespondencji w sprawach alimentacyjnych. Dotyczy to państw-stron Konwencji, tj. Algierii, Argentyny, Australii, Barbadosu, Białorusi, Brazylii, Burkina Faso, Chile, Chin,  Ekwadoru, Filipin, Gwatemali, Haiti, Izraela, Kazachstanu, Kirgistanu, Kolumbii, Macedonii, Maroko, Meksyku, Mołdowy, Monako, Nigru, Nowej Zelandii, Pakistanu, Republiki Środkowo-Afrykańskiej, Republiki Zielonego Przylądka, Serbii, Seszeli, Sri Lanki, Surinamu, Szwajcarii, Tajwanu, Turcji, Urugwaju oraz Watykanu.

Do wszczęcia postępowania niezbędne są następujące dokumenty:

1. wniosek wierzyciela alimentacyjnego o uznanie i wykonanie orzeczenia sądu polskiego w danym państwie – stronie konwencji nowojorskiej;

2. pełnomocnictwo udzielone przez wnioskodawcę organowi przyjmującemu w państwie obcym (podpis wnioskodawcy na pełnomocnictwie należy złożyć w obecności notariusza);

3. aktualny odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (jeżeli uprawniony jest dzieckiem pozamałżeńskim – odpis zupełny aktu urodzenia);

4. odpis skrócony aktu małżeństwa (w przypadku orzeczonego rozwodu odpis zupełny aktu małżeństwa wraz ze wzmianką o rozwodzie);

5. odpis wyroku sądowego zasądzającego alimenty;

6. poświadczoną kserokopię dowodu doręczenia pozwanemu (jego pełnomocnikowi lub kuratorowi) odpisu pozwu oraz zawiadomienia o rozprawie sądowej lub stosownego zaświadczenia sądu w tym zakresie (w przypadku przyznania alimentów postanowieniem zabezpieczającym na czas trwania procesu, także kserokopię dowodu doręczenia osobie zobowiązanej do alimentacji odpisu postanowienia zabezpieczającego lub jej pełnomocnikowi);

7. jeżeli uprawniony do alimentów ukończył 16 lat należy do wniosku dołączyć zaświadczenie ze szkoły (uczelni) o kontynuowaniu nauki;

8. zestawienie zaległości alimentacyjnych;

9. numer rachunku bankowego, na który ma nastąpić przelew należnych świadczeń alimentacyjnych.

Postępowanie odbywa się za pośrednictwem sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego.

W dniu 18 czerwca 2011 r. weszło w życie nowe rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich nr 4/09 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych. Rozporządzenie weszło w życie 30 stycznia 2009 r. i ma od tego dnia zastosowanie do wniosków złożonych po tej dacie. Konwencję nowojorską stosuje się wtedy wyłącznie dla państw, które nie są stroną rozporządzenia oraz w sprawach, które już zostały wszczęte i się toczą. Rozporządzenie przewiduje szereg przepisów przejściowych, więc to sąd przyjmujący wniosek powinien określić na jakiej podstawie powinno toczyć się postępowanie (rozporządzenie czy konwencja).

Konwencja haska

Uznanie i wykonanie orzeczenia sądu polskiego w sprawie alimentacyjnej może nastąpić również w przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny przebywa w Albanii, Bośni i Hercegowinie, Czarnogórze, Norwegii, Turcji (od 1 lutego 2017 r.), Ukrainie oraz USA. Państwa te są bowiem stroną konwencji o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny sporządzonej w dniu 23 listopada 2007 r. (Dz.U. z 1961 r. Nr 17, poz. 87 i 88).

Konwencja ma zastosowanie nie tylko do zobowiązań alimentacyjnych wobec osoby, która nie ukończyła 21 lat, wynikających ze stosunków między rodzicami a dziećmi, ale również do zobowiązań alimentacyjnych między małżonkami i byłymi małżonkami, w sytuacji gdy wniosek składany jest jednocześnie z wnioskiem o odzyskanie alimentów na rzecz uprawnionego poniżej 21 roku życia oraz do zobowiązań alimentacyjnych między małżonkami i byłymi małżonkami – z wyłączeniem rozdziałów II i III w/w Konwencji.

W celu wszczęcia postępowania o uznanie orzeczenia sądu polskiego zasądzającego alimenty, niezbędne są następujące dokumenty:

1. wniosek osoby uprawnionej o uznanie lub uznanie i wykonanie orzeczenia;

2. odpis wyroku/postanowienia/ugody;

3. dokument, wydany przez właściwy sąd stwierdzający, że orzeczenie lub ugoda są wykonalne;

4. poświadczony odpis dowodu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu i wezwania na rozprawę albo dokumenty poświadczające, że pozwany został należycie powiadomiony o wydaniu orzeczenia i miał możliwość wniesienia środka zaskarżenia lub środka odwoławczego – nie ma zastosowania do ugód zawartych przed sądem;

5. zestawienie zaległości alimentacyjnych;

6. jeżeli uprawniony do alimentów ukończył 18 lat do wniosku należy dołączyć zaświadczenie ze szkoły (uczelni) o kontynuowaniu nauki;

7. numer rachunku bankowego, na który ma nastąpić przelew należnych świadczeń alimentacyjnych.

Postępowanie odbywa się za pośrednictwem sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego.

W praktyce

Mimo, iż od wielu lat funkcjonują regulacje prawne pozwalające na sprawne przeprowadzenie procedury uznania orzeczenia sądu polskiego zasądzającego alimenty na rzecz osoby uprawnionej i wykonanie takiego orzeczenia w państwie obcym, w którym przebywa dłużnik alimentacyjny, postępowania te nie zawsze są skuteczne oraz mogą trwać latami.

Niewątpliwie jest to żmudna procedura, która wymaga wiele cierpliwości ze strony wierzyciela alimentacyjnego. Jednym z zagrożeń dla skuteczności całej procedury jest brak informacji o miejscu zamieszkania dłużnika. Jeżeli dłużnik nie figuruje w bazach danego państwa obcego, takich jak rejestr osób pobierających zasiłki lub zasiłek dla bezrobotnych, nie pracuje na podstawie umowy o pracę, nie posiada żadnych ubezpieczeń, nie ma zarejestrowanych pojazdów itp. – możemy otrzymać odpowiedź odmowną od organu państwa obcego. Oznacza to, że organ ten nie może dalej prowadzić postępowania wobec braku możliwości odnalezienia dłużnika.

Co można zrobić w takiej sytuacji? Możliwości są tak naprawdę dwie: można ponawiać  raz w roku wniosek o uznanie i wykonanie polskiego orzeczenia zasądzającego alimenty w państwie obcym, w którym przebywa dłużnik, z nadzieją, że sytuacja dłużnika zmieniła się i uda się go zlokalizować w jakichkolwiek bazach danych. Drugą, lepiej rokującą możliwością, jest odszukanie dłużnika we własnym zakresie. W dzisiejszych czasach, w dobie Internetu, nie jest to już takie trudne. Dłużnik może posiadać profil na portalu społecznościowym, można spróbować skontaktować się z osobami, które go znają i będą mogły udzielić nam informacji na jego temat, np. podać chociażby numer telefonu. Sam numer telefonu niekiedy wystarczy do tego, aby ustalić miejsce pobytu dłużnika.

Tego właśnie udało się dokonać w prowadzonej przeze mnie sprawie. Okazało się bowiem, że dłużnik alimentacyjny podpisał umowę abonamentową z siecią komórkową. Na tej podstawie sieć komórkowa, na żądanie właściwego organu, udostępniła jego dane, w tym adres zamieszkania i dane dotyczące zatrudnienia. Wystarczył więc jedynie numer telefonu komórkowego, by odnaleźć dłużnika alimentacyjnego przebywającego w państwie członkowskim UE, podczas gdy organy państwowe nie mogły we własnym zakresie odszukać go przez prawie 18 lat.

Nierzadko dochodzenie roszczeń alimentacyjnych z zagranicy to syzyfowa praca. Niekiedy odnalezienie dłużnika i wszczęcie egzekucji trwa latami. Samo wszczęcie egzekucji nie oznacza z kolei, że postępowanie będzie skuteczne. Może bowiem okazać się, że dłużnik zarabia minimalną krajową, która jest wolna od egzekucji. Nawet jeżeli wiemy, że zarabia dużo więcej, a kwota wolna od obciążeń jest jedynie kwotą na tzw. papierze, nie możemy wiele zrobić.

Niemniej jednak, nawet w takim przypadku przynajmniej udaje nam się odnaleźć dłużnika i przysłowiowo utrudnić mu życie. Pamiętajmy, że w takiej sytuacji nie będzie on mógł podjąć lepiej płatnej pracy, kupić samochodu, czy mieszkania, bo od razu komornik ściągnie należne osobie uprawnionej alimenty. Czasami chociaż taki rezultat starań jest wart zachodu. Warto jednak wierzyć, że przynajmniej w niektórych przypadkach alimenciarze pójdą po rozum do głowy i zaczną płacić, by uniknąć nieprzyjemnych dla nich konsekwencji w postaci zajęć komorniczych.

Jeżeli macie jakiekolwiek pytania dotyczące egzekucji alimentów w Polsce, czy za granicą, zapraszam do kontaktu pod postem lub przez formularz kontaktowy.

Autor:

Zuzanna Lewandowska – adwokat oraz autorka bloga PrawnikLewandowska.pl o prawie i zawodzie prawnika. Specjalizuje się głównie w prawie rodzinnym, cywilnym i gospodarczym, ale doświadczenie zawodowe zdobywała także w innych dziedzinach prawa. Przez wiele lat współpracowała z renomowanymi kancelariami prawnymi w Warszawie, a obecnie prowadzi indywidualną praktykę adwokacką. Wspiera klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców w całej Polsce, w tym również online. Na Instagramie prowadzi konto @prawniklewandowska, na którym dzieli się treściami o prawie, zawodzie adwokata, edukacji, rozwoju i macierzyństwie.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie albo masz pytania, skontaktuj się ze mną pod numerem telefonu: +48 510 668 414 lub adresem e-mail: kontakt@kancelarialewandowska.com